Aut ab avaritia aut misera ambitione laborat.
Hic nuptarum insanit amoribus, hic puerorum;
Hunc capit argenti splendor; stupet Albius aere;
Hic mutat merces surgente a sole ad eum, quo
Vespertina tepet regio; quin per mala praeceps
Fertur, uti pulvis collectus turbine, ne quid
Summa deperdat, metuens, aut ampliet ut rem.
Omnes hi metuunt versus, odere poetas.

30

35

Foenum habet in cornu, longe fuge; dummodo risum
Excutiat sibi, non hic cuiquam parcet amico,
Et quodcunque semel chartis illeverit, omnes

v. 28. Hunc cap. arg. spl. alius vasorum argenteorum splendorem admiratur, alius toto animo in vasorum ex aere factorum admiratione defixus est. argentum saepius de argento facto, sive de vasis ex argento factis, ut aes simpliciter de vasis ex aere factis; vetus Schol. in hoc loco aes de vasis et signis Corinthiis accipit. Equidem intelligo quaeque vasa, antiqui artificis cuiusdam manu affabre ex aere efficta. Infr. Ep. 1, 6, 17. nunq, argentum et marmor vetus, acraque et artes Suspice. Supr. Od. IV, 8, 2. per aera poeta desiguasse videtur lebetes.

- Albius non Tibullus, sed ignobilis quidam homo insano aeris amore captus.

emere,

v. 34. sq. Foenum hab, cett, hinc tu, simul in conspectum tibi venit poeta, clamare soles: Longe fuge poetam, is enim timendus, sicut fere bos, qui foenum in cornu habet. Scilicet cornibus eorum boum, qui sibi obvios cornu peterent, foenum, tanquam signum, ut sibi ab eo caverent praetereuntes, praeligari solebat. dummodo parcet amico, hic poeta ne ulli quidem amico parcet, dummodo voluptatem vitium aliquod amici deridendi sibi parare possit. sibi, dativus commodi: in suam voluptatem.

scire,

v. 29. Hic mut. cett. alius est mercator, qui quaestus faciendi causa ab oriente ad occidentem usque per maria navigat. Mercatores apud veteres non parata pecunia merces v. 36. sq. omnes Gest. sed merces cum mercibus in terris, quas navi petebant, remotis- gestiet nota fieri omnibus vel infimae simis mutare solebant, unde passim conditionis hominibus, vel a furno Horatius mercatores simpliciter na- vel a lacu redeuntibus; per lacum vitas appellat. ad eum (solem), intellige alveum, unde aqua per quo Vespertina tepet regio, elegans aquaeductus ibi collecta arcessebaet vel epico poeta digna occidentis tur; hi lacus, quorum magna Romae descriptio. Infr. Epist. II, 2, 185. fuit copia, peculiaria nomina gerebant, ut lacus Servilius apud Ciceronem pr. Rosc. Am. c. 32.

v. 31. quin per cett. quin, velut pulvis turbine collectus, per summa

Gestiet a furno redeuntes scire lacuque,

Et pueros et anus. Agedum, pauca accipe contra:
Primum ego me illorum, dederim quibus esse poetis,
Excerpam numero; neque enim concludere versum 40
Dixeris esse satis; neque, si quis scribat, uti nos,
Sermoni propiora, putes hunc esse poetam.
Ingenium cui sit, cui mens divinior, atque os
Magna sonaturum, des nominis huius honorem.
Idcirco quidam, comoedia, necne, poema
Esset, quaesivere; quod acer spiritus ac vis
Nec verbis, nec rebus inest; nisi quod pede certo

Differt sermoni, sermo merus. At pater ardens
Saevit, quod meretrice nepos insanus amica
Filius uxorem grandi cum dote recuset,
Ebrius et (magnum quod dedecus) ambulet ante
Noctem cum facibus. Numquid Pomponius istis

v. 39. Dederim - poetis, quos poetae nomine dignos esse concesserim; poetis, graece pro: poetas; cf. supr. ad Sat. I, 1, 19.

v. 40. concludere versum, versum

45

50

limitas et gravitas inest, et quod sermo, qui in comoediis merus, he. vulgaris et quotidianus est, a sermone, quo in vita communi utimur, non nisi certo pede differt. Oppor

iis, e quibus ille constare debet, ad- tune Lambinus comparat Cic. Orat. stringere pedibus,

v. 41. si quis — propiora, si quis versus, ut nos, scribat, usus scilicet oratione proxime ad sermonem vulgarem et quotidianum accedente.

v. 43. mens divinior, quae divino quodam afflatu agitatur et incalescit. — atque os Magna sonaturum (insolentiori ́ forma pro soniturum) explicant: os, quod sonare possit; malim: os, quod magna soniturum esse expectari possit ; magna sonare iam est: sublimiores sonos et modos edere; at infr. Sat. I, 6, 43. de ingente vocum altissimarum strepitu dicitur.

v. 45-48. Idcirco cett. sensus: Fuerunt igitur, qui, utrum comoedia poema esset vocandum, nec ne, quaererent, quod in comoediis nec verbis, nec rebus, quae agantur, sub

20. video visum esse nonnullis, Platonis et Democriti locutionem, etsi absit a versu, tamen, quod incitatius feratur et clarissimis verborum luminibus utatur, potius poema putandam, quam Comicorum poetarum, apud quos, nisi quod versiculi sunt, nihil est aliud quotidiani dissimile sermonis.

v. 48-52. At pat. cett. at sen-tentiae tuae,,spiritum acrem et vim a verbis et rebus in comoediis abesse," opponere possum exemplum senis, ira ardentis et saevientis (Menedemi ap. Terent. Heaut. Act. V. Sc. I.), quod filius, nepos (dissolutioris vitae iuvenis), insano amore meretricem amicam deperiens, uxorem cum grandi dote recuset, ebrius cett. amb. ante noct. c. f., vulgo non ante noctem, sed intem

--

et

Audiret leviora, pater si viveret? Ergo

Non satis est, puris versum perscribere verbis;
Quem si dissolvas, quivis stomachetur eodemn,

55

Quo personatus pacto pater. His, ego quae nunc,
Olim quae scripsit Lucilius, eripias si

60

Tempora certa, modosque, et quod prius ordine verbum est,
Posterius facias, praeponens ultima primis:
Non, ut si solvas,,,Postquam discordia tetra
Belli ferratos postes, portasque refregit:“
Invenias etiam disiecti membra poetae.
Hactenus haec: alias, iustum sit, necne, poema;
Nunc illud tantum quaeram: meritone tibi sit
Suspectum genus hoc scribendi. Sulcius acer
Ambulat et Caprius, rauci male, cumque libellis;
Magnus uterque timor latronibus; at bene si quis
Et vivat puris manibus, contemnat utrumque.

pesta nocte post comissationes în urbe cum facibus discurrere solebant ebrii et lascivi iuvenes; in multo maius igitur dedecus incurrebant ii, qui iam ante noctem ebrii cum facibus ambulabant.

v. 52-56. Numquid cett. hic Pomponius, quem quasi sponte sibi obversantem obiter traducit poeta, filio Menedemi apud Terentium haud dissimilis fuit. leviora, minus aspera. Ergo refer ad omissam sententiam:,,at opprobria, quae iratus pater in comoedia iacit, non sunt verba sublimiora vel poetica, sed vulgaria et pura, ut statim dicuntur, h. e, nihil ornatus et elegantiae habentia. person, pater, in scenam, ubi personam patris induit, productus. eodem pacto, iisdem verbis puris, sermone vulgari,

v. 58-62, temp. certa, pedes ex longioribus et brevioribus syllabis constantes; certos modos, numeros ad certam mensuram compositos, rhythmum. non, ut si solv. cett. iunge: non- etiam h, e. non pari

65

ter; sensus: in his meis et Lucilii versibus, si pedum ordinem sive metrum turbes, tollasque, non ita, sicuti iu Ennii versibus,,Postquam discordia" disiecta versuum membra invenias; Ennii enim versus vel disiecti poetam produnt, at nostri, si eos dissolvas, quotidianum sermonem sapiunt.

v. 63. alias, alio tempore, alia occasione, quaeramus,

v. 65-68. meritone scribendi, an iure tibi invisum sit hoc scribendi genus, quo versibus vulgari sermone compositis hominum vitia ridentur. Sulcius et Caprius. Sch. Porph. Hi acerrimi delatores et causidici fuisse traduntur, et ideo rauci, quod in contentione iudiciorum clamant. Cum libellis autem, (in) quibus annotant, quae deferant. ambulat. cf. Sat. I, 2, 25. rauci, rauci fiunt causidici multa in iudiciis vociferatione; Mart. IV, 8, 2. Exercet raucos tertia (hora) causidicos. male in molestiam raucos audientium; de particula male cf. supr, ad Sat. I, 3, 31, cumque

Ut sis tu similis Coeli, Birrique, latronum,

75

Non ego sum Capri, neque Sulci; cur metuas me? 70
Nulla taberna meos habeat, neque pila, libellos,
Queis manus insudet vulgi, Hermogenisque Tigelli,
Nec recito cuiquam, nisi amicis, idque coactus,
Non ubivis, coramve quibuslibet. In medio qui
Scripta foro recitent, sunt multi, quique lavantes:
Suave locus voci resonat conclusus. Inanes
Hoc iuvat, haud illud quaerentes, num sine sensu,
Tempore num faciant alieno. Laedere gaudes,
Inquit, et hoc studio pravus facis. Unde petitum
Hoc in me iacis? est auctor quis denique eorum,
Vixi cum quibus? Absentem qui rodit amicum,

libellis, in quibus perscripta est accusatio quaesitori tradenda. — v.67. at b. s. qu. Et viv. p. m. at si quis recte et sceleris, quo latrones manus suas polluunt, purus vivit.

v. 69. 70. Ut sis tu cett. quamvis tu sis latro, sicuti Coelius et Birrius, ego tamen non sum delator vel accusator, quales fuerunt Sulcius et Caprius, cur igitur ego tibi timendus sim? pro sim in v. 70. dedi sum, quod est in pluribus codd. Torrent.

v. 71–72. Nulla tab. cett. libelli mei in nulla taberna, neque ad columnas apud porticus publicas venales prostent; venales scilicet libros habebant bibliopolae vel in tabernis, vel in armariis ad columnas porticuum; Schol.: Hoc ideo posuit, quia bibliopolae stationes vel armaria circa pilas vel columnas habebant. et Schol. Porphyr.: negat se libellos suos edere bibliopolis, qui vel tabernas habeant, vel armaria, quae sunt apud pilas; cf. inf. Epist. III, 373. Queis m. insudet cett, qui terantur manibus vulgi et aliorum hominum, qualis fuit Hermogenes Tigellius. Haec enim satira post libri primi satiram secundam, ubi de Her

80

mogenis morte agit, scripta esse videtur, quia totus versus, quem scripsit Horatius supra in Sat. sec. (v. 27.), in hac (v. 92,) repetitur. Ceterum Hermogenes, ut viri docti speciem prae se ferret, saepius in bibliopolarum tabernis versatus videtur. v. 73-81. Nec recito cett. sc. quae scripsi vel versus meos,

nes.

-

v. 75, sunt multi sc, homines vani, vel, ut versu sequente vocantur: inaquique lavantes, equidem pro quique malim quive lavantes, sunt multi, qui aut in medio foro aut, dum lavant, b. e. in balueis recitent; distinguuntur personae; nou enim iidem, qui in foro, in balneis quoque recitant; de Recitationibus Vett. vid. Gierigii Excurs. ad Plinii Epist. particulae que et ve saepe permixtae sunt a librariis; cf. in hac Satira infr. v. 115 et Sat. II, 2, 131. Epist. III, 358, et sic apud Virgil. Aen. X, 112. pro fortunamque legendum omnino videtur: fortunamve.Suave conclus locus enim, ab omni parte in balneis clausus, voci recitantis versus suaviter, ut vani isti homines putant, resonat. suave pro suaviter, ut passim. haud il

-

Qui non defendit, alio culpante; solutos

Qui captat risus hominum, famamque dicacis;
Fingere qui non visa potest, commissa tacere

Qui nequit; hic niger est, hunc tu, Romane, caveto. 85
Saepe tribus lectis videas coenare quaternos,

E quibus imus amet quavis adspergere cunctos,
Praeter eum, qui praebet aquam; post hunc quoque potus,
Condita cum verax aperit praecordia Liber,
Hic tibi comis et urbanus, liberque videtur,
Infesto nigris; ego, si risi, quod ineptus
Pastillos Rufillus olet, Gorgonius hircum,
Lividus et mordax videor tibi? Mentio si qua