IV. 1. Fatio ardinis. Doctrinam LOCUS VICESIMUS QUINTUS DE CONJUGIO. I. adhuc conservat potenter. 3. Subjecto remoto. Uter- mici con. tia. octrinam de magistratu politico recto ordine ex- paterfamilias praeest, 1. in genere proximo. Uter- oeconocipit articulus de statu oeconomico ac conjugio, que enim status est hierarchia et sanctum vitae ge- venienquod probatur 1. a communi genere, quia status nus, qua honorifica appellatione Lutherus in c. 21. oeconomicus tertiam, uti vocant, hierarchiam con- Genes. utrumque ornat. 2. Causa efficiente princistituit atque una cum ministerio ecclesiastico et ma- pali. Utrumque enim statum divina majestas ingistratu politico tres illos in ecclesia divinitus con- stituit clementer et contra machinationes diabolicas stitutos ordines absolvit. 2. A communi fine, quia status oeconomicus non minus quam ministerium et magistratus ob ecclesiae collectionem et propagationem a Deo fuit institutus, siquidem in hoc statu per conjugium propagatur genus humanum, ex quo per verbum a ministris ecclesiae praedicatum et sacramenta ab iisdem administrata Deo in his terris colligitur ecclesia. 3. A connexionis serie, quia conjugium sive ordo oeconomicus est seminarium nis divini gloriam, ut primitus est institutum, ita ecclesiastici et politici status, ex illo enim ordine deliguntur, qui ecclesiastico ministerio et politico regimini praeficiuntur. Societas domestica est principium et fundamentum civilis ac politicae societatis, sicut societas politica est adminiculum politiae ecclesiasticae. Utque alios alii de religione docerent, adhuc hodie ob eosdem fines divinitus conservatur. que dif 3. Interim tamen differunt hae duae functiones, Utrius1. regiminis forma ac modo. Magistratus politicus ferentia. instructus est potestate legum ferendarum in republica, quarum violatores gladio punit; sed paterfamilias privatis legibus familiam suam regit nec transgressores earum ultimo supplicio afficit. Magistratus politicus tributa a subditis exigit et principatus ejus subditorum humeris incumbit; sed patresfamilias liberis suis thesaurizant, non liberi parentibus, 2. Corinth. 12, v. 14. interim tamen άvineLágynow ac doɛлτýgia jure naturae liberi ipsis debent. 2. Subjecto proximo, aliae enim personae sunt privatae, viventes in statu oeconomico; aliae vero publicae, fungentes magistratu politico, quamvis (uti dictum) fieri possit, ut quandoque una eademque persona in utroque vitae statu degat. 3. Objecto. Magistratus cura occupatur in totius reipublicae gubernatione; patrisfamilias officium in domesticarum rerum administratione. Magistratus cura versatur 2. Convenientiam etiam quandam cum politico re- in judiciis publicis; patrisfamilias officium in naıdɛlą et gimine obtinet oeconomica illa administratio, cui ac voverolę privatis Ephes. 6, v. 4. 4. Fine proximo. IV. 2. quod est Stigelii. 4. A communi munere. Quod minister ecclesiae est in templo, id pius paterfamilias est in domo; ille publico docendi munere fungitur, hic privatim suam instituit familiam et ad pietatem ac honestatem domesticos suos format. Gen. 18, v. 19: Scio, quod Abraham praecepturus sit filiis suis et domui suae post se, ut custodiant viam Domini et faciant judicium et justitiam. 5. A communi efficiente. Bonitas Dei non minus elucet in beneficiis, quae per statum oeconomicum quam quae per magistratum politicum generi humano conferuntur. Oeconomicus enim ordo generis humani et consequenter etiam ecclesiae propagationi, politicus ejusdem defensioni inservit. Utrumque beneficium grato pectore agnoscendum et dignis laudibus extollendum. gm Gerhardi loci. VII. Επι Status oeconomicus inservit vitae hujus sustentationi haec usque tempora contra diaboli furores conseret generis humani propagationi, politicus ejusdem vatum. 3. Propter institutionis majestatem. Praedefensioni et honestae gubernationi. missa enim gravi consultatione institutum fuit hoc 4. Quamvis vero perinde ut in praecedente arti- vitae genus, et quidem in paradiso, sanctissimo illo yeah culo vulgatus illius titulus de conjugio videatur an- et purissimo primorum hominum domicilio dixit Deus, hujus articuli. gustior, cum ad statum oeconomicum pertineant non id est immensa sapientia et bonitate hoc decretum solum conjuges, sed etiam liberi ac servi, quibus sanxit: Genes. 2, v. 18: Non est bonum, hominem non minus quám conjugibus in hoc statu viventibus esse solum, faciamus ei adjutorium coram ipso. 4. Ob sua in verbo Dei praescribuntur munia; noluimus honoris, quo Deus ipse hunc statum ornavit, varietamen a recepta in ecclesia loquendi consuetudine tatem. In primo primorum parentum conjugio Deus recedere, sed usitatam potius appellationem retinere, ipse fuit paranymphus, qui Evam Adamo adduxit tum quia de liberorum ac servorum officiis in ex- Gen. 2, v. 22. sacerdos, qui eosdem copulavit plicatione quarti praecepti jamdum fuit actum, tum interius castam amoris flammam cordibus ipsoquia conjugium sive legitima unius maris et unius rum inspirando et exterius ipsorum manus confeminae conjunctio est familiae principium et oeco- jungendo, copulatis postea benedixit et benedinomici status fundamentum. Quamvis enim in statu ctione ornatis certas conjugii leges praescripsit, oeconomico tres distinctae societates animadvertan- Genes. 1, v. 28. cap. 2, v. 24. Matth. 19, v. 5. XV. 3. tur, 1. conjugum, quae vocatur yaux, conjugalis; ac parens, qui Evae a se elocatae dotem largissimam, 2. parentum et liberorum, quae est лαrqızń, patria; universale scilicet omnium rerum dominium, contulit. 3. dominorum ac servorum, quae est dɛoлouzý, he- Hanc conjugii voμodsolav et evλoylar post tristem rilis; conjugalis tamen societas inter eas prima est protoplastorum lapsum repetivit ac statum conjugalem et reliquarum fundamentum, doxǹ-μèv ot̃zov neo- confirmavit Genes. 3, v. 16. Psalm. 128, v. 3. Idem Bolns yapos, inquit Musonius apud Stobaeum serm. in decalogi promulgatione totam ferme secundam 65. pag. 411. quod ipsum ibidem ex Hierocle et apud tabulam ad constituendum, defendendum et ornanAristotelem lib. 1. oecon. c. 3. pulcherrime demonstratur. dum conjugium retulit (quartum enim praeceptum Πρώτη καὶ στοιχειωδεστάτη τῶν κοινωνιῶν ἡ κατὰ mentionem facit patris ac matris, quintum munit yάuov inquit Hierocles, prima et praecipua ac ve- vitam, sextum castitatem, septimum fortunas, octalut elementaris societas est, quae per nuptias initur. vum famam conjugum tuetur, reliqua duo internas Nam civitates sine familiis esse non possunt, et fa- cupiditates a violatione eorum cohibent, ex quo apmilia innupti manca est, integra autem et perfecta paret, quod tota ferme secunda tabula sit septum illius, qui nuptus fuerit, twv лegì τoùs àvdowпous ac munimentum conjugii, quo omnis violentia ac ἡ κατὰ γυναῖκα πρώτη ἐπιμέλεια. Κοινωνία γὰρ fraudulentia ab hoc sancto vitae statu arcetur) et in φύσει τῷ θήλει καὶ τῷ ἄρρενι μάλιστά ἐστιν, inquit Philosophus. Societate patria inter parentes et liberos priorem esse conjugalem, facile apparet, cum liberi sint fructus conjugii, unde ipsi gentiles ex naturae luce τὴν τῶν παίδων γένεσιν vocarunt τὸν θεῖον τοῦ γάμου καρπόν; quod autem societate herili inter herum et servos itidem prior sit conjugalis, colligitur ex instinctu naturali. Appetitus uxoris et generationis naturalior est quam servi, quia is omnibus animantibus inditus, hic vero a solo homine ratione magis quam sola natura elicitur, ille ad ipsam naturam propagandam, hic ad familiam commodius administrandam dirigitur. Doctri constitutione politiae Mosaicae peculiari immunitate onerum publicorum novos conjuges honoravit, Deut. 24, v. 5. quin et eos solum, qui ex honesto conjugio nati, ad publicorum officiorum administrationem ad- XV. 4 hiberi voluit, Deut. 23, ν. 2. Idem in conciliandis piorum nuptiis specialis et gratiosae suae praesentiae indicia minime dubia edidit Genes. 24, v. 27. ac sanctorum angelorum praesidio hunc vitae statum et ejus membra munivit, Genes. 24, v. 7. cap. 32, v. 1. Tob. 8. per tot. Joh. 1, v. 10. Matth. 18, v. 10. Idem adhuc hodie piorum conjugum corda vinculo amoris invicem connectit Matth. 19, v. 6. ut omnes, qui singulari continentiae dono instructi non sunt, in 5. Commendat hujus articuli doctrinam ejusdem hoc statu vivant, praecipit 1. Cor. 7, v. 2. ac piis conjugio 1. dignitas, 2. utilitas, 3. necessitas. Dignitas ex conjugibus largiter benedicit Psalm. 128, v. 2. et 3. Ficommen- ipsius materiae, quam explicat, conjugii scilicet lius Dei non quidem ex conjugio sive conjugali condignitate deducitur. Tiuos o yáμos év aãow, inquit gressu, interim tamen ex virgine viro desponsata et apostolus Hebr. 13, v. 4. Merito autem honorabile nupta ac proinde in conjugio nasci voluit Luc. 1, censeri debet matrimonium, 1. propter Dei instituen- v. 27. et praesentia sua ac primo miraculo nuptias Conjugii tis auctoritatem, Psalm. 111, v. 3: Gloria et decor cohonestavit Joh. 2, v. 11. liberos, dulcissimos condignitas. opus ejus, id est, quidquid Deus ordinavit et insti- jugii fructus, amplexatus est eosque sibi adduci justuit, illud honore dignum censeri debet. Jam vero sit Marc. 10, v. 14. regnum coelorum convivio nupticonjugium est sancta Dei ordinatio, Genes. 2, v. 24. ali comparavit Matth. 22, v. 1. et amoris sui erga Matth. 19, v. 4. qua de re in cap. de caus. effic. ecclesiam typum quendam in conjugio propositum plenius disseremus. 2. Propter institutionis antiqui- esse per apostolum docuit Ephes. 5, v. 32. Apoc. 19, tatem. Non heri nec nudiustertius, sed statim in v. 7. c. 21, v. 2. et 3. 5. Ob multiplicem status hujus prima mundi origine, cum homo in statu integritatis utilitatem. Conjugium est veluti elementum mundi adhuc esset, conjugium fuit a Deo institutum et ad et seminarium generis humani. Aristoteles lib. 1. oeco nae de datio. claro virtutum conjugalium exemplo aliis hominibus nom. cap. 3. ἡ φύσις ἀναπληροῖ τάυτῃ (κοινωνίᾳ τοῦ Quinimo at conjugium est fons et scaturigo reἀνδρὸς καὶ τῆς γυναικός) τὸ ἀεὶ εἶναι, ἐπεὶ κατ ̓ ἀριθ. liquorum vitae statuum, ita iidem eo spectant, ut μὲν οὐ δύναται, ἀλλά γε κατ ̓ εἶδος; est fons reliquo- dignitatem et honorem conjugii asserant. Ecclerum vitae statuum, est schola multarum virtutum etc. siasticus ordo conjugii institutionem urget et Conjugium suas praestat utilitates tum in vita oeco- commendat; politicus legibus et armis ejus inconomica et civili, ut victus commode paretur, para-lumitatem tuetur. 6. Ob eorum, qui in hoc statu tus frugaliter conservetur, ut familia propagetur, ut vixerunt, dignitatem. Patriarchae, prophetae, apoadjutorium in omnibus negotiis hujus transitoriae stoli et alii sancti complures in eo vixerunt et praevitae habeatur; tum in vita spirituali, ut flammae libidinis evitentur, ut castis precibus Deus invocetur, ut conjuges in pietate sese mutuo aedificent et in adversis consolatione mutua sese erigant, unde haud immerito Athenis puer in nuptiis praecinebat, qvyov zazov, eйgov äueror. Commoditates illas conjugii breviter et nervose complexus est Leo imperator Nov. 26. in princ.: Magnum sane excellensque donum a Deo creatore ad mortales promanavit matrimonium. Non modo enim naturae mortis ingluviei obnoxiae etiam articulum de conjugio ex verbo Dei discere, opem fert humanoque generi perpetuitatem elargitur, ac tỷ ȧvayvóσɛi пgooéxɛiv 1. Tim. 4, v. 13. tum id dum ab illa depascitur non deperire sinens; ve- ipsa praxis, quae testatur, absque accurata hujus rum etiam per liberorum procreationem permagna articuli cognitione in multis difficilibus et perplexis alioquin hominum vitae praestat. Nam quid ea, quae casibus non posse conscientiis hominum recte consuli. ex liberis percipitur voluptate, ad oblectandos homi- 6. Ceterum quamvis apud saniores ethnicos vel nae hujus num animos suavius? aut vero quid in humanae ex solo naturae lumine, vel ex reliquiis quibusdam in ecclevitae negotiis, cum aliis, tum quae in senectute no- doctrinae coelestis conjugio etiam aliquis honor fue- fectio. bis se offerunt, utilius? Levari senectutis molestias rit habitus, quo pertinent praeclara conjugii encoliberorum ministerio videmus. Cum quo consentit mia, quae in ipsorum scriptis occurrunt et honestae illud Justiniani imperatoris Nov. 22. in praefat.: constitutiones ac leges, quibus dignitatem hujus orMatrimonium sic est honestum, ut humano generi videatur immortalitatem artificiose introducere et ex filiorum procreatione renovata genera manent. Idem Justinianus Novell. 140: Nihil in rebus mortalium proinde venerandum est atque matrimonium, quippe ex quo liberi omnisque deinceps subolis series exsistat, quod regiones atque civitates frequentes reddat, unde denique optimae reipublicae coagmentatio fiat. Pertinent etiam ad explicandam conjugii utilitatem suavissimi versus Nazianzeni: Ρίζα τε καὶ βιότοιο μελίφρονος ἐσθλὸν ἔρεισμα XV. 5. Et quia praesidii est rerumque hic major egestas, dinis tueri voluerunt; tamen doctrina, quae ex verbo Doctri sia per sanctissima, purissima et prorsus immaculata duo- | scientiae ex divina institutione et legibus divinitus rum in una carne conjunctio; sed post lapsum acces- promulgatis pendens, quare ministri ecclesiae, utpote serunt flammae libidinis et άvažía cupiditatum, quae quibus animarum ac conscientiarum cura est comnon quidem ipsius ordinis dignitatem et sanctitatem missa, a causarum matrimonialium dijudicatione non labefactant, interim generationis opus in conjugibus possunt simpliciter removeri. 2. Ex Scriptura doctricommaculant. Hanc cupiditatum àraşlar ethnici non nae hujus norma. Quaecunque in sacra Scriptura agnoscunt esse peccatum, sed pro naturalibus incli- docent ur et proponuntur, eorum explicatio praecipue nationibus habent, in sola vero ecclesia interior illa ad theologos et ecclesiae ministros pertinet. Jam peccati labes et immundities peccati accusatur. Pari vero doctrina de institutione et legibus conjugii, de ratione ethnici ex ipsa quotidiana praxi agnoscunt, prohibitione graduum, de divortiis, de polygamia etc.. vitam conjugalem multis aerumnis ac molestiis esse in sacra Scriptura proponitur. Ergo illius explicatio obnoxiam, sed veras illarum causas et solidas con- et ex ea dependens causarum matrimonialium dijusolationes iis opponendas neutiquam assequuntur, in dicatio praecipue ad theologos et ecclesiae ministros sola vero ecclesia explicantur causae illarum miseri- pertinet. 3. Ex praxi Christiana et apostolica. Chriarum, quod scilicet propter lapsum protoplastorum con- stus Matth. 5, v. 31. et 32. doctrinam de causa diIV. 6. jugibus illae sint impositae Gen. 3, v. 16. quodque vortii exposuit, et cum Matth. 19, v. 3. Pharisaei pios conjuges conformes reddant imagini Christi quaestionem matrimonialem ad eum deferrent, non Rom. 8, v. 29. et sint exercitia fidei, patientiae, in- rejecit eam a se ad magistratum, sicut de heredivocationis, humilitatis etc. traduntur etiam funda- tatis divisione consultus Luc. 12, v. 14. respondebat: menta verae et solidae consolationis difficultatibus Homo quis me constituit judicem aut divisorem suet aerumnis istis conjugalibus opponendae, quod per vos? sed solidam ejus explicationem ex verbis Deus piis conjugibus praesens adsit ac aerumnas divinae institutionis proposuit. Paulus 1. Cor. 7, omnes velit mitigare, aquam tribulationis convertendo v. 10. et seqq. quaestionem de matrimonio inter fidein vinum exsultationis, Joh. 2, v. 9. etc. quo referri lem et infidelem pertractavit. In primitiva ecclesia potest illud Clementis Alexand. lib. 1. strom. 7-pii episcopi in casibus matrimonialibus consulti στις κρίσις εὔλογος, fides Christiana de omnibus rebus recte judicat et sentit. Ejusdem traden cessitas. CAPUT I ONOMATOЛOгIAN DOCTRI- XV. 7. suam ex verbo Dei interposuerunt sententiam etc. Vide Ambrosium lib. 8. epist. 66. Christianus ergo 7. Ipsa proinde necessitas requirit, ut cum aliis magistratus constituat ecclesiasticum consistorium, dao ne- fidei Christianae articulis etiam doctrina de conjugio in quo et ecclesiasticae et politicae personae praein ecclesia tractetur et explicetur, monstratis veris et sideant, ut et conscientiae per theologos et quaestisolidis orthodoxae sententiae fundamentis ac refuta- onibus civilibus per jurisconsultos satisfieri possit, tis contrariarum opinionum et errorum somniis. Cum- qua de re in quaestione de causarum matrimonialium primis vero non solum jurisconsultis et politicis, sed judice sub finem hujus tractatus plenius disseremus. etiam theologis et ecclesiae ministris incumbit, ut Hisce пoolεyoμérov loco praemissis ad ipsam articuli doctrinam istam sedula et operosa diligentia sibi hujus loyaσíav pertractandam accessum facimus. notam faciant, ut ad causarum matrimonialium dijudicationem adhibiti in dubiis et controversis casibus vera fundamenta ex verbo Dei ostendere et conscientiis recte consulere possint. Quamvis enim non possumus probare лaлоzαιoαíaν, hoc est perversam illam Pontificiorum opinionem ac praxin, qua in excessu hic peccant, quando causas matrimoniales ad ecclesiae, hoc est pontificis et episcoporum, judicium unice ac simpliciter, vel certe ad politicum magistratum non aliter nisi cum subordinatione ad 8. Cum ex cognitione vocabulorum ad ipsius rei principem ecclesiasticum pertinere contendunt, con- cognitionem provehamur, quo respectu óvóuara quasi cilium Tridentinum sess. 24. can. 12. Bellarminus Tov övtov vonuara dicta a quibusdam judicantur, de matrim. cap. 32. quae opinio nititur falsa illa ideo juxta consuetum nostrum ordinem ab óvouαTOhypothesi, quod conjugium sit sacramentum quod- loyiq articuli hujus explicationem ordiemur, ad quam que pontifici competat potestas ferendi leges univer- cum 1. rvμoloyía, 2. óμwvvula, 3. ovvwvvuía pervirsalem ecclesiam obligantes et dispensandi in gra- tineant, de singulis breviter disseremus. 1. 'Ervμo- 1. 'E dibus divino jure prohibitis; tamen nec xαioαpona- loyía. Conjugium Hebraeis dicitur,,, despon- μolo лíάv illam approbare possumus, qua magistratus po- satio, nuptiae, affinitas, Cant. 3, v. 11. a rad. yla. liticus excluso ministerio ecclesiastico causarum ma- desponsare, conjugio jungi, affinitatem contratrimonialium cognitionem et decisionem unice sibi here; usurpatur tantum in quarta conjugatione. vindicat. Quod enim ecclesiae ministri ad causas Gen. 34, v. 9: 7, connubia nobiscum jungite, matrimoniales dijudicandas etiam adhibendi sint, affinitatem nobiscum contrahite, date nobis filias probamus 1. ex conjugii natura. Conjugium, quam- vestras et filias nostras accipite vobis. Jos. 23, v. 12: vis non sit sacramentum proprie dictum, tamen est Si adhaeseritis residuis gentibus, et vitae status divinitus ordinatus ac proinde res con- affinitatem per conjugia cum illis contraxeritis, ubi ונה |