Fecerat ignipotens; illic genus omne futuræ
Stirpis ab Ascanio, pugnataque in ordine bella:
Fecerat et viridi fetam Mavortis in antro
Procubuisse lupam : geminos huic ubera circum
Ludere pendentis pueros, et lambere matrem
Inpavidos; illam tereti cervice reflexam

630

Mulcere alternos, et corpora fingere lingua.

Nec procul hinc Romam, et raptas sine more Sabinas

635

Consessu caveæ, magnis Circensibus actis,

Addiderat, subitoque novum consurgere bellum
Romulidis, Tatioque seni, Curibusque severis.

:

- 628.

-

prædicta et promissa erant Æneæ ejusque posteritati. ignaros duo alii. genus omne Latinum Ed. Ven.; inscite, addit Burm., ex libro I, 6 repetitum. 629. in abest Franc. pugnata ex ordine Oudart. pugnantique ordine Montalb. pugnantiaq. Goth. sec. -629. 630. Quid? si distinguas illic genus o. — bella Feceral: et v. - 630. feram Goth. sec. ex fetam. 631. geminosque Franc. cum edd. nonnullis. 632. pendentes oculo Goth. sec. — 633. reflexa Rom. Gud. et aliquot alii ap. Heins. cum Franc. Non expedit rem Burm. Scilicet dicendum est: esse hanc vulgarem, cervice reflexa (etsi et ipsam poeta dignam et Virgilio frequentatam; sic etiam Lucretianum tereti cervice reposta), alteram tamen ad vim epicam ornatumque magis assurgentem lectionem, cervice reflexam. 634. lingere aliquot Pier. cum Goth. tert., quod Catrœus venditat; non animadvertens, se plebeium vocabulum anteferre elegantiori. 635. de more pro ferre nonnullos Pierius observat. sine Marte ingenioso lusu conj. Jo. Schrader. 636. Concessu passim in Pier. et Burm. consensu Rom. - 637. Addiderant Ed. Junt. - 638.

præ

res Italas, Romanorumque trium-
phos Fecerat ignipotens; illic genus
omne futuræ Stirpis ab Ascanio,
pugnataque in ordine bella; adeo-
que omnem historiam regni Alba-
ni. Haud vatum ignarus h. e.
dictionum, quas a vatibus Æneas
acceperat.
630. Fecerat et, in-
ter cetera, quæ poeta memorare
non vult. Illa de Lupa lactante
Romulum et Remum pueros, egre-
gie et vividis imaginibus suavibus-
que sententiis sunt narrata v. 630
— 634, ut toties in numis et signis
veterum aliisque operibus occur-
runt. feta, enixa, ut alibi. Martis
antrum multi memorant conf.

Cerda: obvium illud in numis (vid.
Eckhel. Vol. VI. p. 31.) et gemmis.

635-641. sine more, sine lege,
axiques, incomposite, temere. cf.
V, 694. VII, 377. Etiam Julius Sa-
binus explicat: sine honestate. —
636. caveam,
h. l. in circo dixit.
magnos Circenses ludos dixit, quæ
Livio et aliis Consualia sunt, Nep-
tuno equestri celebrata, forte quod
in horum locum successerunt Cir-
censes.637. Mutavit structu-
ram: Romam et Sabinas addiderat,
subitoque consurgere bellum, pro
consurgens bellum, h. e. unde
bellum consurgeret. 638. Curi-
bus severis, ad Sabinorum disci-

Post îdem, inter se posito certamine, reges

Armati Jovis ante aram, paterasque tenentes,
Stabant, et cæsa jungebant fœdera porca.

Haud procul inde, citæ Metum in diversa quadriga
Distulerant, at tu dictis, Albane, maneres!
Raptabatque viri mendacis viscera Tullus
Per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres.
Nec non Tarquinium ejectum Porsenna jubebat
Adcipere, ingentique urbem obsidione premebat;
Æneadæ in ferrum pro libertate ruebant.
Illum indignanti similem, similemque minanti
Adspiceres; pontem auderet quod vellere Cocles,

645

650

Romulidi Menag. pr. — 640. ante aram multi Heins. et Burm., cum edd.; al. aras, perpetua varietate: h. 1. minus scite, aras paterasq. 641. cæsa porco maluerat Heins., sed casa porca, elegantius dictum pro tenui et plebeio, caso porco, quod v. c. Livius habet lib. I, 24, jam Quinctil. observavit Inst. Or. VIII, 3, 19.642. Metum omnes Pier. et plerique Heins. cum Serv., qui perperam disputat. Metium tantum sec. Moret. et Ven., sed Gud. cum quatuor aliis Mettum. Heinsius Mettum refinxit et multus in eo est, ut in marmoribus et numis ita scribi doceat; quod ipsi concedemus, quoties de gente Romana Mettia vel Metia, nam nil referre arbitror, agitur; sed hic Fuffetium habemus cum prænomine Meti. Atque sic Drakenborchium quoque litem dijudicasse video ad Liv. I, 23. 643. Dispulerant Medic. a m. sec. actu Goth. sec. - 645. malit abesse Jo. Schrader. sparso Bigot., minus docte. 646. Tarquinum Ven. Dorvill. Ed. Ven. et al., ut et alibi aberratur. Prosena multi passim cum Rom., ut ap. Livium quoque, vid. Gronov. et Drakenb. ad lib. II, 9. Græcis Пopovos, Hopsavas, Пopaivas; at Porsenna etiam Medic. 647. ingentemque Gud. a m. pr.

plinam spectare facile intelligitur. Servii caussa monemus. cf. Cerda, quem et vide v. 641 de porca cæsa, ex more perpetuo sacrorum in fœderibus faciendis; v. c. Liv. I, 24. Est et hoc argumentum multorum numorum, inprimis Gentis Sulpiciæ, Veturiæ, Antestiæ.

642-645. Liv. I, 27, 28. Quod poeta merito inter memorabilia antiquæ historiæ habere potuit, erat Alba diruta: qua Romæ opes insigni modo fuere auctæ ; successit sic colonia in metropoleos loeum principem inter urbes Lati

-

650.

nas, viaunque sibi ad principatum Latinorum paravit : quæsivit in narratione aliquid, quod novitate sua animum moveret, et ornatum carmini adderet. Idem puta eum spectasse in ceterarum rerum dilectu. 643. docte magnaque cum vi inversa oratio in illis: at tu d. pro: quod in fide non manserat. mendacis proprie perfidi. De fœditates pectaculi oculis ingrata, v. in Excurs. IV ad h. libr.

646-651. Liv. II, 9 sq. Effietus autem Porsenna stans ad Tibe

rim. 650. pontem sublicium,

Et fluvium vinclis innaret Cloelia ruptis.

In summo custos Tarpeiæ Manlius arcis

Stabat pro templo, et Capitolia celsa tenebat,
Romuleoque recens horrebat regia culmo:
Atque hic auratis volitans argenteus anser
Porticibus, Gallos in limine adesse canebat;
Galli per dumos aderant, arcemque tenebant,
Defensi tenebris, et dono noctis opacæ;
Aurea cæsaries ollis, atque aurea vestis;

655

quia v. omnes Pier. et Heinsiani, Mediceo non excepto. qui agnoscit Jul. Pomp. qui avellere unus Pier. auderetque avellere Rom. quod vulgg. et Franc. qui aude651. At Leid. Cleria, Cloria, Coclea, Cc

ret vellere Ed. Ven. Cochles Medic.

elia, Cordia, Delia, Deria, monstra librariorum. ruptis i. C vinclis Parrhas. 652. Malius Rom., alii Pieriani et plerique Heins. Mallius. - 653. pro templis Goth. tert. Capitolia celsa tenebat Wakefield mutavit in tegebat, ut XII, 148 Turnum et tua monia texi Recte, at nec minus v. c. XII, 705 quique alta tenebant, pro tegebant. Verum trahit me in viri docti partes, quod statim 657 iterum est : arcemque tenebant. - 654. Rumoleo Rom. Totus hic versus scrupulum injicit. Romuli casam in Capitolio fuisse nemo dubitet. v. Vitruv. II, 1, alios, quos Cerda laudat, et Ovid. Fast. III, 189 seqq. Sed mentionem ejus hic factam video tam in.portune, ut nihil magis; nam nec structura, nec sententia ullo eum versum vinculo comprehendit. Casa nude commemorata quorsum referri debet? Et tum sequuntur aurale porticus. Quæ tandem hæc paupertatis et luxuriæ in eundem locum coacervatio! At recens regia? in tanto temporum intervallo inde a Romulo ad Manlium. Nec res expeditur, si regiam de ipso Capitolio et Jovis templo accipias. Manent enim reliqua, in quibus laboramus. Alienum itaque et mala manu illatum versum esse arbitror. In edit. Parmensi versus retractus est post v. 641 Stabant et 642 Romuleoque 643 Haud procul inde. 655. hinc aliquot Pier. unus Heins. et unus Burm. 656. abesse Rom. – 657. Olli unus ap. Pier., isque Romanus; et hoc præferam cum Jo. Schradero, qui laudat Stat. IV Theb. 798 Illi per dumos et opaca virentibus umbris Devia etc. 659. illis alii ap. Pier. solis

Virgatis lucent sagulis; tum lactea colla
Auro innectuntur; duo quisque Alpina coruscant
Gæsa manu, scutis protecti corpora longis.
Hic exsultantis Salios, nudosque Lupercos,
Lanigerosque apices, et lapsa ancilia cælo
Extuderat : castæ ducebant sacra per urbem
Pilentis matres in mollibus. Hinc procul addit

66

665

Menag. pr. 660. Virgatis fulgent pars codd. Heins. cum Goth. sec. cf. Burm. 661. immiscentur Oudart. duo cuique Parrhas. interpolate. Albina duo Burm. et tert. Goth. coruscat Ald. pr. cum aliquot Heins. et binis Goth. 662. Gessa Medic., ut passim alibi scribitur. Eo alludunt Dorvill. et Franc. Cesa Goth. sec. Casa. Sed Gæsa communior scriptura. vid. Heins. Vox est Celtica Gess., ut nuper docuit Bullet, Mémoires sur la Langue Celtique, Tom. II, hac voce. pectora Goth. pr. 663. Hic e Pierianis et suis recepit Heins. pro vulg. hinc. ancy lia : ut Gr. ἀγκύλια. passim : 664. Laries Medic., ait Heins., a pr. m. pro api es. Litura saltem est in Fogginii exemplo. Abest que post lanigeros a ms. Wakefield. -665. Extuderant Rom. extulerat aliquot Heins. cum Goth. tert. excuderat et exciderat alii. Sed extundere exquisitius est idem quod excudere, nec modo de opere eminenti et anaglypho, sed simpl. de sculptura; Tum et omnino : proferre, invenire, ut Ge. 1, 133. IV, 315. 328. 666. Huic p. duo Burm.

vasta. aurea vestis; mirum hanc de barba accipere Servium, eumque sequi alios. Si barba vestire genas dicitur poetis, an propterea vestis absolute de barba dicetur? Vestem intellige illa ipsa sagula, ex auro facta, ab artifice (seu ut colorem luteum et flavum referret, seu quod auro textas vestes amarent Galli. conf. Silium IV, 155), versicoloribus segmentis, vel virgis intertextis qui quidem habitus Gallis, Germanis, et Britannis frequentatus, Scotis nondum in usu esse desiit. lactea colla proprie de Gallis; Candidi pene sunt Galli omnes, nota vox Ammiani. duo gæsa, e more; vid. Cluver. German. I, 44 et omnes eos, qui Gallicam et Germanicam antiquitatem recoquunt; item Cerda ad h. 1. et Heins.

1

immiscet poeta; mota ancilia (Mar tiis Kalendis. v. Ovid. Fast. III, 373 seqq.), Lupercalia (ibid. II, 267 sqq.) et pompam matronarum ad ludos, vel sacra, ad quæ pilentis vehi licuit. v. Liv. V, 25, 9. Sacra Cereri, vel Carmenti facienda Julius Sabinus potissimum memorat. mollia pilenta appellat puto propter mollem et lentum incessum, quem ipsa structura et situs editus ac celsus suasisse videtur. Servius pensiles currus interpretatur, adeoque mobiles, motu faciles, ut mollia oscilla, Ge. II, 389. Julius autem Sabinus delicata exponit. Saltem sic accipiam, quæ mollium et delicatorum hominum sunt carpenta. Apex laneis vittis ornatus Flaminum proprius.

666-670. Poeta videtur processisse a consilio exhibendi duo

663-666. Religiosa spectacula Romanos, alterum libertatis pro

Tartareas etiam sedes, alta ostia Ditis;

Et scelerum pœnas; et te, Catilina, minaci
Pendentem scopulo, Furiarumque ora trementem;
Secretosque pios; his dantem jura Catonem.
Hæc inter tumidi late maris ibat imago
Aurea; sed fluctu spumabant cærula cano;

669. in scopulo Oudart. frementem pr. Rottend. et ed. Genev. timentem Goth. tert. — 670. pilos Goth. tert. — -671. Hoc inter Franc. — 672. spumabat plerique