Obrázky na stránke
PDF
ePub

1. Cor. 11, 28.

Das meinet auch Paulus sprechend: Ein jeglicher Mensch průse sich selbs, und esse dann von diesem brot. Der průset aber sich selbs recht, der eins andern ubel vergift und nicht richtet, sondern sich selbs empfindet, das er arbeitet und beschweret ist mit vil sunden und gebrechen, und also begirig wird der gnad und hülff Christi, das ist die aller edlest und nehest bereitung zum s Sacrament, denn als S. Augustinus sagt: Die speis suchet nicht mehr, denn ein hungerige ledige Seel, fleucht auch nicht, denn die da sat sind und hoffertig, die sich unternander richten und damnen, als die theten, zu den der Apostel diese wort schreibt. Denn solt der Apostel uns in diesen worten auffgelegt haben, das wir erkunden solten uns selbs, bis das wir gewis weren, ob wir on todsünd weren, het er uns unmüglich ding auffgeleget, und alle sampt be= raubet des heilsamen Sacraments. Darumb ist genug, das du nicht wissest ein todsund gewisser, grober weis oder gewisses fürsats zur todsúnd, das hinderstellig befilh in die gnad gottes, und lass deinen glauben dein reinigkeit sein, so bistu gewiss.

10

15

Instructio

pro confessione peccatorum.

1518.

Zugleich mit der deutschen „Erklärung der zehn Gebote“ gab Luther eine lateinische Bearbeitung derselben, nicht überall bloße übersetzung, heraus. Die Einrichtung ist sicher ganz ähnlich gewesen. Hier haben wir noch in dem Abdruck A eine Spur der tabellenartigen Anlage, und wahrscheinlich ist uns in A auch der ursprüngliche Titel der lateinischen Form erhalten, während in der einzigen uns bekannten Sonderausgabe B der Titel nach dem der von uns aufgeführten deutschen Einzeldrucke, diesen noch erweiternd, gebildet ist. Unsere lateinische Schrift wird in A ausdrücklich in das Jahr 1518 gesetzt, wodurch zugleich die von uns angenommene Abfaffungszeit ihrer deutschen Form bestätigt wird.

Ausgaben.

"

A. 3m Tomus I. omnium operum M. Lutheri, Witebergae 1545 BI. cxcix®-
CC unter der überschrift: INSTRVCTIO PRO CON= || FESSIONE
PECCATORVM ABBREVIANDA, || fecundú Decalog. Autore. D. Marti.
Luthe. Anno M. D. XVIII. ||“

B. Compendiofa decem preceptorú explanatio, Eorú tranfgreffio- || nes,
Impletões, Literam occidentem, & Spiritû uiui- ficantem cōprehédens ||
p. R. P. D. Martinů | Lutherum Vuit- || tenbergę || edita. || M. D. XX. ||"
Mit Titeleinfassung. 6 Blätter in Quart, lezte Seite leer. Am Ende :
Impreffum Augufte per Siluanum | Ottmar XIX. Maii. Anno
M.D.XX. "

a

Nach A ist die Instructio abgedruckt im Tomus I. omnium operum D. M. L. Jenae 1556 Bl. CLXXXIII- CLXXXVI und nach einer späteren Ausgabe dieses Tomus in Lutheri exegetica opera latina, Erlangae 1844. XII . 219-230. Wir geben den Tert nach A, berücksichtigen B mit Vermerk der Lesarten, ordnen aber den Stoff der deutschen Erklärung der zehn Gebote" gemäß.

"

Luthers Werte. I.

17

Decem precepta.

Praeceptum I.

Non habebis Deos alienos.

Deum habere est talem aliquem habere, a quo confidas te adiuvari in omnibus malis et prosperari in omnibus bonis. Quod cum non nisi unus verus Deus facere possit, a nullo alio est expetendum. Ipse enim est et vult esse talis, id est Deus.

II.

Non assumes nomen Domini Dei tui in vanum.

[ocr errors]

Nomen Dei est bonitas, iusticia, sanctitas, veritas, virtus, sapientia, et 10 omne quod nominari potest, Quia solus est omnia et solus vocatur omnia.

III.

Memento, ut diem sabbati sanctifices.

Sabbatum requies vel vacantia dicitur, quae optima est ea, qua homo

Luc. 1, 53. seipso vacuus velut mendicus et pauper expectat eum, qui esurientes implet 15 bonis et divites dimittit inanes.

IIII.

Honora patrem tuum et matrem tuam.

Honor ultra amorem etiam honorem et reverentiam includit. Insuper opus et veritatem honoris hic intelligi vult Dominus, ut patet in Euangelio. 20 Parentes enim et maiores Dominus suo loco constituit et vicarios suos haberi mandavit.

V.
Non occides.

Non enim tantum ille occidit qui infert, sed etiam qui non aufert mortem. 25 Unde B. Augustinus: Pasce esurientem, si non pavisti occidisti.

VI.

Non moechaberis.

Pessimum vicium adulterii nominavit, ut totam libidinem in omni differentia sua foedam et malam ostendat, ex qua tam magnum malum venit. 30

1 Decem precepta fehlt A 2 Primum praeceptum B, und so entsprechend weiter Secundum praeceptum .

[ocr errors][merged small]

VII.

Non furtum facies.

Hoe solum mandatum prae caeteris non plectebatur morte, sed poena restitutionis duplae vel quadruplae vel quintuplae, ut Exod. 22.

VIII.

Non loqueris falsum testimonium adversus proximum tuum.

IX.

Non concupisces uxorem proximi tui.

X.

Non concupisces domum proximi tui, Non servum nec omnia
quae illius sunt &c.

Litera occidens.

Compendium decem Praeceptorum.

Quaecunque vultis ut faciant vobis homines, et vos facite illis. Haec

2. Mof. 22.

15 est enim Lex et Prophetae. Matth. 7. Nemo enim vult sua concupisci, Matth. 7, 12. rapi, Nemo infamari, maledici, uxorem pollui, occidi, noceri, Nemo rebellionem, ingratitudinem, irreverentiam aliorum tolerare, sed magis amari, foveri, honorari, laudari &c.

20

25

Transgressio preceptorum seu praevaricatio.

Declina a malo.
I.

Qui in rebus adversis magos, maleficos, incantatores et diaboli pacta consulunt.

Qui tentant Deum subeundo pericula corporis et animae sine necessitate. Qui se literis, characteribus, herbis, consecrationibus supersticiosis, etiam Sortilegiis contra adversa tueri credunt.

Qui dies Acgyptios, signa Astrologorum, Hariolorum somnia pro operibus suis observant.

6 tuum fehlt B Zwischen 3. 11 und 12 folgt hier in A und B das Stüď S. 262 3. 9-13 13-18 fehlt hier in A und B 19 preceptorum fehlt A 20 Declina

a malo. fehlt A 21 Transgressio primi praecepti B und so weiter bei den einzelnen Geboten Praevaricatio secundi praecepti 2. mit regelmäßigem Wechsel von Transgressio und Praevaricatio

24 tentat B sub eundo B

27 hariolarum B

Qui adversitates suas diabolo vel malis hominibus odiose attribuunt.
Qui non credunt omnia bona sibi venire a Deo solo.

Qui non sperant in omnibus malis iuvari a solo Deo, qui omnia potest, novit, vult solus.

Qui non referunt in solum Deum dulci corde et cum lande omnia sua sive bona sive mala.

Qui etiam Sanctorum quorundam supersticiosam culturam, neglecta salute animae, pro sola temporali securitate exercent.

Generaliter.

Qui creaturam quamcunque timent et amant plus quam Deum.

Qui sibi placent ac superbiunt in iusticia, sapientia aut quacunque virtute et bonitate.

II.

Qui iurant ex mala consuetudine et sine causa.

Qui iurant mendaciter aut vovent mala aut bona vota violant.
Qui maledicunt etiam in nomine Domini.

5

10

15

Qui in scurrilibus fabulis iocantur in nomen Domini et in scripturae verba.
Qui in adversis non invocant nomen Domini, nec in prosperis benedi-

cunt et gratias agunt.

Qui iactant et vane gloriantur de bonis Dei et gloriam querunt apud 20 homines.

III.

Qui ludis, choreis, crapulis, ebrietatibus ocioque vacant vel etiam libidini turpibusque operibus.

Qui spectaculis, fabulis, discursibus serviunt.

Qui divina officia sine causa omittunt, praecipue verbum Dei.

Qui contra Ecclesiae praeceptum laborant et negociantur sine necessitate. Qui ficte sabbatissant, tantum in victu et amictu, sine fructu interni hominis.

IIII.

Qui parentum suorum infirmitatem, paupertatem, ignobilitatem et humilitatem quamcunque erubescunt.

25

30

Qui necessitati eorum non serviunt.

Qui eorum iussis non obediunt et ad iracundiam eos provocant, vel

35

Qui non sublimiter de eis propter Deum sentiunt.

etiam percutiunt vel detrahunt.

Qui Ecclesiae praeceptis non obediunt et sacerdotium eius non honorant.

2 B fügt hinzu: qui omnia potest, novit, vult solus, läßt es aber 3. 3 aus

17 Qui

in scurrilibus fabulis iocantur in nomen Domini fehlt in B und die Worte et in scripturae verba schließen sich ohne Sinn an den vorhergehenden Sak

« PredošláPokračovať »