Porro eadem ex epistola ductum est id, quod addi

EPISTOLA XX (a), tur continuo de Pascentii potestate et ætate, præter Sive, uti Corbeiensis codex aliique Mss. præferunt, alia nonnulla.

Collatio Beati AUGUSTINI cum PASCENTIO ariano, Illud tandem haudquaquam prætereundum silen

habita in domo Anicia Hippone-Regio, præsente

LAURENTIO judice delecto a PASCENTIO viro spectio, Augustini ad Pascentium epistolas contineri

tabili. in nostris mss. sexdecim, quo ex numero ne unus

1. Laurentius vir clarissimus partibus et personis quidem codex adjunctam habet Altercationem

in cominus 1 positis dixit: Dei discutiendum est neillam : quam nonnisi seorsim reperire nobis licuit

gotium, naturæque ejus, in qua plerique labuntur in tribus Mss., scilicet Laudunensi, Arnulfensi et homines, examinanda perfectio, si post illud totum Corbeiensi, qui omnes prædictis epistolis carent. quod pars parti, persona persona convicii intulit

pridem, jam in utrisque manet serenitas animorum, Quæ cum ita sint, jam intelligis, erudite lector,

venerande Augustine et Pascenti nobilissime, dignanos utid opusculi genus spuriis scriptionibus accen inini profiteri. De Deo enim disputans animus debet seremus, adductos fuisse multis et gravibus causis. serenior inveniri ; quia repulsis animositatis caligi. Quibus postremo loco accedit non levis conjectura

nibus, menti sese puræ ad intelligendam naturæ

suæ magnitudinem facilius offert. Fidem igitur de vero ipsius auctore Vigilio Tapsensi episcopo,

vestram ex professione opinionum primitus agnoqui Vandalis arianam hæresim in Africa propa scere volo; tum demum requirere, ulrum liceat gantibus, cum repugnare palam pro catholica fide præter Scripturarum divinarum eloquia, usurpa

tivæ defensionis merito, aliquid affirmare. disputando non sibi liceret, emisit in vulgus opus

2. Augustinus episcopus dixit : Sunt aliqua fidei cula quædam contra Arianos, inditis nominibus

necessaria a patribus posita, quæ in verbis diversainsigniorum Ecclesiæ doctorum, Athanasii, Ambro rum linguarum aliter sonant, aliud intus continent sii, Augustini; et inter alia librum contra Felicia in secreto ; sicut ipsa caro Christi Dei et hominis, num Augustino tributum falso in superioribus, edi

hominis pleni infirmitatem ostendebat exterius, et

divinitatis virtutem gerebat interius. Tamen fidem tionibus, tom. vi, necnon hanc ipsam de qua agitur

Reipublicæ debens vir spectabilis Pascentius, quia Altercationem, uti suspicamur ex similitudine et ipse exstitit provocator, fidet quoque suæ quam affinitate,quæ inter eam aliasque Vigilii lucubratio Christo debet, id est circa Christi personam , qua nes intercedit. Exempli gratia, quemadmodum in

etiam suam credit animam gubernari, dignetur no

men edicere;quia potestatis, ætatis etiam, simulque Altercatione Athanasii cum Ario, exhibet ille Pro

provocationis ejus ordo id fieri justissime flagitat. bum cognitorem et judicem, qui initio adjuvat par Mihi autem placet te judicio judicem præsidere, tes Arii, ut in fine secundum Athanasium ferat sen- quod etiam ipsi placuisse manifestissime comprotentiam : ita hic nn. 5 et 7, Laurentius cognitor et batur. judex favet nonnihil Pascentio,adeo ut eidem judici

3. Laurentius vir clarissimus dixit : Tuæ excellen

tiæ merito, Pascenti, vir nobilissime, nos admodum padivinum judicium minitetur pseudo-Augustinus,

ruisse sat clarum est. Tremens enim in tantæ rei negotio cui demum pseudo-Augustino certaminis palmam præsideo cognitor, formidans ne de tantæ omnipotentiæ Laurentius adjudicat. In illa paucis momenta sua natura secus quid credens reatum incurram Sacramento proponit Arius, ut ab Athanasio multis refellatur:in enim me meum animum animamque memini constrin

sisse ne luas intentiones ulla ratione palparem , nec hac Pascentius vix loquitur quidquam, nisi quo dis

aliquid a justitia longius cohiberem, Tuaenim delectione putandi matereis præbeatur pseudo-Augustino. judex in cognitione fidei inter utrosque videor præsidere. Præterea in utraque Altercatione occurrunt pares lo Parlis ergo e diverso sistentis, cui defensionis verba Auquendi formulæ, nempe in illa Probus: Quemadmo gustinus vir gravissimus se impensurum ostendit, postula

tionem quam petil, quia et ratione non caret dignare effecdum credalis, inquit, decenti prosecutione signate.

tui mancipare nomenque simul propriæ religionis edicere. Et aliquanto post:Id quoque Athanasius sua prose 4. Pascentius vir spectabilis . dixit : Nec præsens cutione designet. In hac autem Laurentius, n.5, din prudentissimus suæ fidei episcopus Augustinus me necit: Advertisne.... quid sua prosecutione designe,etc.

gare potest Christianum : in Patrem ingenitum, et in

Filium genitum, et in Spiritum sanctum me credere Itaque methodus, stilus, sententiæ, auctorem vnum

profiteor ; sed non unius æqualisque substantiæ vel naeumdemque referunt Vigilium. Is porro scribebat turæ.Et quoniam hesterna die, cum laudabiliter sanctum versus finem quinti sæculi. Unde minime mirum est virum et miræ scientiæ Auxentium nominarem, et quem Altercationem cum Pascentio sub Augustini nomine

idem vir e duobus fuisset secutus, utrum Arium an Eu

nomium, idem frater Augustinus scrupulosius inquirelaudari a veteribus, uti laudatur non modo in Bedæ

ret, ego anathema continuo memoratis Ario et Eunovulgata collectione ad I Cor. xvi, et Philipp. 11, quam mio dicere non dubitari, flagitansut ipse quoque ououolov collectionem Floro diacono Lugdunensi, qui medio anathemaret, eo quod scriptum in libris dominicis misæculo nono floruit, tribuendam esse probatur in

nime reperiatur. Quod facere omnino in nullo consenveterum Analectorum tom. I; sed etiam in ea, quæ

sit 5, unde se procul dubio homusianum evidenter osten

dit : et quam pergrave sit, ipse prorsus advertis, Scripibidem Bedæ asseritur, hactenus inedita, scilicet

turarum auctoritate calcata, illud ponere quod eadem ad I Cor. XVI. Consule Bernardum Vindingum e familia Augusti

1 Bad. Am. et Er., in commune,

. Edd. non habent, id est circa Christi personam ; quæ niana Theologum, qui id operis spurium esse ante

verba restituit Ms. Corb. nos existimavit in Augustiniano Crico ad tomum 3 Bad. Am. Er., nec tuas intentiones... palpare. Sic etiam

Mss. Arnulf. et Corb. ; qui duo codices prosequuntur sic : n1 et ad tomum vi; quo posteriori loco recenset

Nec alio quod a justilia longe est cohibere. quindecim opuscula ab auctore, ut putat, uno et * Edd. hic et per totam Altercationem, Pascentius, vir eodem profecta. Horum vero plurima Vigilio Tap

clarissimus. At Mss, constanter habent, vir spectabilis.

5 Mss., concessit. sensi jam ab eruditis tribuuntur.

(a) Alias 178.

Scriptura non dixit. Si quid enim præter auctoritatem publicet palum ; et si convicerit, nec Olovolov injuste divinorum Voluminum ponitur, vacuum approbatur. ab ipsis positum etiam ego jam publice conclamabo,

5. Laurentius vir clarissimus dixit : Advertisne, statimque eorum communioni socius fio. honorabilis Augustine, quid sua prosecutione designet, 14. Laurentius vir clarissimus dixit : Nihil lan vel quam integro prosecutionis modo sententiam suam optimum tamque libertati fideique et animæ congruum, vir clarissimus Pascentius firmet ?

quam longa tergiversatione,quam potuit stoliditas enu. 6. Augustinus episcopus dixit: Catholicum me irire, ocius derelicta, animositatis, qua Deo fit injuria Opovolov in sancta Trinitate credentem hac prosecu. obstinata aliquandiu nebula repellatur, atque qua octione respondeo; firmetur tantummodo ejusdem viri culta in linguis variis sunt evidentiore luce pandantur, spectabilis Pascentii responsio, si nihil præterquam Sed ne in longum negotium jam prope victoria patratum quod scriptum est, quisquam nostrum debeat vel au oratio protrahat diuturna ; quod absque Legis auctodeat in defensione fidei applicans nominare. Aut ritate a Pascentio viro clarissimo vel ab ejus auctori. enim licebit, nulli, maxime Græcis ubi fides orta est, bus reclamas positum, dignarejam, Augustine vir sandenegabitur ; au non licebit, et calumnia justissime tissime, publicare. repelletur. Postea tamen quouslov verbum græcum 15. Augustinus episcopus respondit: In assertione unitatem ostendens, quid contineat, quid habeat, fidei Patremingenitum et incapabilem dixit,cum nec quidve maneat exponetur

ingenitum necincapabilem Scriptura Patrem alicubi 7. Laurentius vir clarissimus dixit : Etiam ab Au testetur: qui licet ingenitus Pater sit, quia hocipsum gustino honorabili viro rectissime respondetur. Aut utrique pariter confitemur, tamen hoc nullius Scrienim, ut ipse prosecutus est, licebit aliquid quod scrip pturæ seu Veteris seu Novæ continet textus. Estedim tum non est defendendæ fidei merito ponere ; et ponen ingenitus, quia a nullo est genitus; sed hoc est quod dum est licite : aut non licebit ; et utrumque penitus ingenitus genitus', utpote de Deo Deus. Non enim denegandum est integre. Unde opus non est agnito jam quia Adam ingenitus approbatur, idcircoest homo, vocabulo sonante professionem ulterius quidquam inqui et Abel quia de ipso est genitus, non est homo; horere, nisi ut ipsum ououolov nobis venerabilis Augustinus minem genuitquod estingenitus homo: Deus quod suæ religionis episcopus scriptum ostendat in Lege. est genuit ejusdem substantiæ, ejusdem essentiæ,

8. Augustinus episcopus l'espondit : Rectissimam sine tempore, sibi coæternum genuit. Ante quem justitiæ lineam tenens,o nobilissime fidei vir præsi nihil est, temporis non accipit modum. Est igitur dens, agnosce, rationemque perpende; quia de tuo ingenitus Pater, quia, ut dictum est, a nullo est geni. non solum alii sapientissimi viri judicio judicabunt, tus; sed est genito coæternus: quomodo ignis in verum etiam Deus verissimus, qui est omnium judi substantia sua, in qua est a Creatore creatus,est quicum judex, plenius judicabit. Non enim differentis dein ingenitus, sed genito a se splendori consubsDei spernendum est judicium : nonnunquam et in tantialis est et coæternus. Hanc Dei Trinitatis subpræsentiæ judex ultor assurgit. Fidei ergo nostræ stantiam unam ououolov verbo Græci complecti brejam dignare rationem inquirere,symbolumque quo viter maluerunt. Non enim nomen est, sed res fides utcumque a constat, singulos præcipe tuis au terribilis in verbo hujuscemodi sonans.Quod verbum ribus coram omnibus recitare.

aperte ipse Filius declarat, cum dicit, Ego et Pater 9. Laurentius vir clarissimus dixit : A justitia unum sumus (Joan. X, 30). In isto uno consistit subsnulla ratione discordat ut ipse digneris qui pelitor es, tantia una: nam ex eo quod est una, et ipse et Filius Pascenti, vir clarissime, tuæ fidei cum reverentia sym manet in ea; unde etiam circumamictuscarpis veræ bolum recitare.

trabea dicit: Nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem 10.Tunc Pascentius sono clariori symbolum reci quis novit nisi Filius, et cui voluerit Filius revelare taus, Credere se in Deum Patrem omnipotentem, invi (Matth. xi, 27). Ecce et Filius per seipsum invisibilis sibilem, ingenitum, et incapabilem dixit, et in Jesum

approbatur. Quid est autem quod quasi cautius in Christum Filium ejus, Deum nalum ante sæcula, per fidei ponere assertione nituntur, Incapabilem ? Hoc quem facta sunt omnia, et in Spiritum sanctum.

nec legunt, nec juste defendunt. Quomodo est enim 11. Augustinus episcopus respondit : Memorem incapabilis Pater, quem capit Filius totum, ipso esse amplitudinem vestram in Dei negotio, præsi dicente, Ego in Patre, et Pater in me (Joan. XIV, 10) ? dens cognitor, prosecutionis nostræ ? non dubito; De quo etiam Paulus apostolus dicit, Qui cum in forma quia vir spectabilis Pascentius nihil ponendum esse Dei esset, non rapinam arbitratus est esse æqualem Deo in fidei ratione, præterquam quod Scripturæ conti (Philipp. 11, 6). Qui formam implet Dei, nibil habet nent, asseruit ; qui licet catholicæ Opovolov verbum minus Deo. Quomodo ergo incapabilis Pater dicipro macula nominis secundum suos auctores nitatur tur, qui capitur totus a Filio ? Ecce enim quæ scripta opponere, ex eo quod posuit, vel potius vetuit, hinc

non sunt in Lege uspiam, a vobis temere ponuntur magis et ózotolov a Græcis sacerdotibus positum ver in symbolo, ubi nihil magis aliter oportet inseri, bum in assertionem fidei dici debere recte defen

præter quam Scripturæ veridicæ continet modus. dimus, et aliqua quæ scripta non sunt, ab ipsis Cur vobis de quoúolov verbo visum est fidei catholicæ potius temere posila, vel dicta modo probamus. invidiam excitare, quæ substantiam Dei unam sim

12. Laurentius vir clarissimus dixit : Cursim, ut pliciter credens, hoc verbum a Græcis patribus in video, honorabilis Augustinus negotii præsentis calcem assertionem fidei defendendum accepit? In cautione sese obtinuisse declarat, seseque docturum astruens, ali enim, hoc est, in symbolo quod est inter animas qua quæ scripta non sunt tuæ, Pascenti clarissime, au

nostras et Deum, quid visum est hominibus aliquitores fidei posuisse quæ sequeris. Quæ si in lege non bus ponere quæ scripta non reperiuntur in Lege? posita, et a vobis propria usurpatione fidei merilo posila Neque enim alicubi ingenitus aut incapabilis Pater. esse docuerit; jam quærendum erit (quia jam licere Laudentes enim Deum, dicere solemus in precibus, manifestum erit) quid in intimis óuouslov verbum ha

ejus magnitudinem admirantes. Qui capit omnia, beat, ad quam rem pertineat, cuique rei recte hoc ver

quem capit nemo; sed hominum. Nam totus capitur bum adhibitum judicetur, justeque inventum pel posi a bilio, cujus formamimplet Filius unius incommutum ipsa fidei perfectio roborabit.

tabilis naturæ secreto. Ergo neque solus invisibilis 13. Pascentius vir spectabilis dixit : Non decet nos

Pater, sed et Filius invisibilis. Sicut hominibus invi. aliquid sine auctoritate Scripturarum poneredivinarum: sibilis Pater, ita invisibilis hominibus Filius secunquid est tamen, seposito calumniæ artificio, quod dicit dum illud secretum, quo manet in Patre. Non ergo vel proponil e diverso defendens frater Augustinus, abs juste positum est, invisibilis solus Paterin symbolo, que Legis auctoritate nos alicubi posuisse vel disceret

1 Sic Mss. At Edd.: Qui a nullu est genitus ; sed hoc est 1 Ms.Corb.altera manu emendatus habet, fides utriusque. ingenilus quod genitus. Minus bene. * Mss., nostre tenorem non dubito.

* Bad. Am. Er. et Ms. Corb., quod man et.

sed invisibilis tota Trinitas Deus (excepta carnesus- upam * divinitatis substantiam, in qua Filius Patri cepta a Filio), de qua dicit Apostolus, Invisibili soli loquitur, dicens, Tua omnia mea sunt, et mea tua (Joan. Deo honor et gloria in siecula sæculorum (I Tim. 1, 17). xvii, 10). Jam ipsi viderint qualiter ausi fuerint noTotus ergo habitat Pater in Filio, cujus Patris for mina, quæ scripta in Lege non sunt, vel verba in mam idem Filius non ex parte, sed impletin pleno. symbolo concinnare, non aliud nisi ostendere gesHanc apostoli Pauli sententiam, qui dicit intimatque tientes ab ingeniti quasi et incapabilis potentia PaDei mortalibus secreta, Qui cum in forma Dei esset, tris Filium segregari. Deus enim Pater de substantia aliqui male pronuntiantes, male sentiendo bene sua genuit Filium æqualem sibi;/docet hoc veridicus digesta, non esse ausum Filium Dei per imparilita. ille secretorum interpres divinorum Joannes. Proptem æqualem, sed per rapinam fieri Deo Patri pror- terea, inquit, Judæi volebant eum interficere, quia non sus affirmant:quodinique sentitur. Sienim diceret: solum solvebat sabbatum, sed et Patrem suum dicebat Qui cum Deus esset, non rapinam arbitratus est Deum, æqualem se faciens Deo (Id. v, 18). Consubsesse se æqualem Deo; posset angustiis fidei suæ tantialem itaque sibi genuit Filium Pater, quia non quilibet qualecumque, etsidebile de quo sine mora accepit tanquam creatura indigens unde genuisexcluderetur, spatium invenire: nunc vero, quia set; tota copia quod ipse est hoc genuit, perfectum Cum in forma Dei esset dixit, omnem machinationis genuit, quia sine tempore est ipse qui genuit, et injustæ adituminterclusit; ubiest forma, nihil habet quem genuit. Si homo generat quod est, Deus non prorsus minus omnino natura. Deus enim, ait idemn potuit generare quod est ? Accepit homo ab ipso Apostolus, erat in Christo, mundum reconcilians sibi Deo, et tamen licet acceperit, hoc generat quod (II Cor. v, 19). Quomodo enim susciperet minor accepit; a nullo accipiens Pater Deus, quod est gemajorem, nisi se una natura cogaosceret parem ? nerare non potuit ? Hanc æqualitatem substantiæ Neque enim lineamentis spatiisque membrorum ouovolay sermogræcus ostendit, nihil austerum, sed hæc Dei forma distenditur, ut Pater Filium in se optimum dulceque; et hoc credendum esse humasuscipiat habitantem, autin se Filius Patrem osten- nis cordibus introducit. Etsi enim verbum ipsum dat manentem, sicut ipse ait, Pater in me manens facit in Lege scriptum non invenitur, res ipsa tamen opera mea (Joan. XIV, 10); aut evacuatur, cum Spi- invenitur ; quia æqualis esse Patri Filius, per bearitum sanctuin suum Pateret Filius omnem creatu. tum Joannem primitus, et per Paulum postea comram suam proferat illustrantem. Quomodo cogitari probatur:Joannes enim æqualitatem dixit; Paulus non polest, quomodo explicari non potest, simul formam implevit. In duobus, inquit Scriptura, aut secum unum est 1, quod secundum incommutabi- tribus lestibus stabit omne verbum (Deut. XVII, 6, et lemomnino substantiam in Trinitate Deus est. Ecce Matth. xvii, 16). Per duos enim verissimos testes quid estououolov, quod exprobraturinjuste.Non enim jam probavimus unius substantiæ esse, æqualesverbum solum, sed res in verbo; nec solus sermo que Patrem et Filium;addamus et tertium, Thomam sonans auribus,sed substantia una est Dei credenda illum discipulum post dubitationem fortius confiin mentibus. Si enim in homine credente in se totus tentem Dominum et Deum, quem nec resurrexisse Deus credendus est habitare,quomodo Filium totum crediderat cruxifixum : Dominus meus, inquit, et in se Pater, aut Filius Patrem non credaturexcipere ? Deus meus (Joan. XX, 28). Approbat Filius dictum, Ac per hoc ipse in Patre, et Pater in eo manet, et ex quia se cognoscit a sua creatura justissime Deum Patre et Filio ' sanctus credendus est Spiritus non et Dominum proclamatum. Patri utique et sancto solum processisse, sed semper ad peragenda opera Spiritui coæternum. QuotGlov utique verbum est Trinitatis omnino procedere; sicut eadem Trinitas græcum, et Christus græcum est nomen : qui accuAbraham amicum suum in unitate nominis dignata sat per injustitiam de verbo, quod non intelligit, est visitare (Gen. xviii, 1). Quid est quod calumnian- fidem; non accipiat et de nomine nomen. Ououslov tur de ououo lov verbo græco, quia scriptum in Lege verbum unius ejusdemque substantiæ sonat in minime inveniatur? cur non vident culpam suam ? græco, non quemquam infirmum, sed Patrem et cur sibi non displicent, cum ponunt in symbolo Filium et Spiritum sanctum. Jam ergo nemo improverba vel nomina, quæ non sunt ulla Scriptura bet quasi verbum græcum, sed aperte separet quisdigesta ? Qui disponitarguere, non faciat unde alium quis est (quod non potest) ououo lov Patrem et Filium nititur accusare. Inspiciunt de verbo simplici et et Spiritum sanctum. Contra hoc pugnetur quod ratione fidei pleno, quasi de stipula oculum fratris; possidet, quod habet, quod docet verbum græcum, et suum sauciatum præter Scripturas ponendo quod non contra ipsum verbum, quod auribus retincreduot, tanquam de immanitate non pervidenttra- niet' syllabis articulatum ; contra divitias, contra bis. Ecce ououo lov recte probamus positum, et in as. æqualitatem naturæ, quam possidet verbum ipsum sertionem fidei, qua Trinitatis unitas a Catholicis græcum, non contra exteriorem veluti corticem ab creditur, a Græcis patribus dictum. Quid si Græcus eo, qui se audere dicit si prævalet, repugnetur. ipse objiciat, noo Latino, non Barbaro, sed sibi ma- Absit ut erubescamus catholici in universo manengislicere verba ad fidem pertinentia divulgare? Nam tes, nos appellari propter fidem veram unius ejussciendum est, Amen et alleluia, quod nec Latinonec demque substantiæ, a nonnullis verbum græcum Barbaro licet in suam linguam transferre, hebræo non intelligentibus, Homusianos, quia nos appelcunctas gentes vocabulo decantare. Non enim in lari gaudemus, de græco Christi nomine, ChristiaAfrica, aut in cunta Barbaria, sed in Syria vel Græ- nos. Neque enim in parte accipiendum est verbum cia, ubi et ipsa caro voluit de virgine nasci dominica græcum, et in parte alia refellendum. Nemo ergo decuit veloportuit verba fideicompendiose firmare. utatur Christi nomine ex vocabulo græco: erubesDenique non latino, non barbaro stilo venerandus cat se dici Christianum, quia nomen est græcum : ille Moyses, non Prophetæ, non Apostoli, non ipsi non accipiatur Paulus, qui dicit Romanis, scribens, Evangelistæ, sed aut hebræo aut græco Scripturas In quo clamamus : Abba, Pater (Rom. viii, 15); in uno eloquio dominicas firmaverunt, quas postea viri nomine duabus utitur linguis. Dicit enim Abba, probati ac disertissimiin omnibus periti linguis, de græco vocabulo Patrem (a), et latine nominat idenhebræo primitus in græco, de græco in latino stilo tidem Patrem. Contemnatur idem apostolus Pau. edisserere cum labore nimio maturarunt. Quoúclos lus, et in novissimis partibus ad Corinthios episto. ergo exponitur, unius substantiæ Pater et Filius et læ primæ, ubi plebem arguens, simul græco et syro Spiritus sanctus. Nemo ergojam calumnietur verbo, utitur verbo: Si quis, inquit, non amat Dominum, sit quia licet scriptum non sit, quod habet interius vel anathema maranatha (1 Cor. xvi, 22). Anathema græco sonat, ostendit; non per aliquem alium, sed per

1 Alias, unius. Lov., unum esse. At aliæ Edd. et Ms. Corb., unum est. 2 Sic Mss. At editi, retinuit. · Ms. Corb., vel filio.

(a) Absit ut tanta Augustino imperitia fuisse credatur, PATROL, XXXIII.

(Trente-sept.)

sermone dixit, Condemnatus; Maranatha definivit, trum in ipsa terra Græcorum, unde ubique desti. Donec Dominus reddeat Jam crgo nemo appellet nata est fides, lingua propria ououolov confiteri, quod oleum, quo fideles unguntur, græco nomine chris est Patris et Filii et Spiritus sancti una substantia ? ma ; quoúolov reprobatur unam Trinitatis resonans Nam subjectionem Filii Patri debitam ex carnis ineamdemque naturam. Quid est enim quod dixit firmitate susceptam, etiam nos, quia justum est, beatissimus Paulus, Si quis non amal Dominum, nisi, verissime confitemur, in qua eum infirmitate non Si quis humiliat Deum '? Non ergo recte dicitur solum subditum, sed et servum evidentissime conDominum amare, qui Dei et Domini unius audet fitemur, ipso dicente in prophetia ad Patrem : 0 substantiam separare, de quo dicitur in Lege: Audi, Domine, ego servus tuus, ego servus tuus et filius ancilIsrael, Dominus Deus tuus, Deus unus est (Deut. v1, 4). læ tuæ (Psal. cxv, 16 ! Patet ergo in quo sit æquaNon corporeutiquelineamentisque corporeis exten lis Patri Filius; in quo sit non solum subditus aut sus, sed una Pater et Filius et Spiritus sanctus dei. inferior, sed etiam humillimus servus. Ipse, in. tate perfectus. Plura quidem græco verbo definita quam, ostendit in quo sit humilis, in quo sit æquareperiuntur in Lege ; sed pro multis hæc pauca, lis, unde omnipotens, unde infirmus, unde abjecquæ dicta sunt, sapientibus credo sufficere. Si tus, unde speciosus, unde dives, unde egestati æqualitas non est, non auderet inferio dicere supe subjectus. riori : Omnia mea tua sunt, et tua mea. Nec auderet 16. Laurentius vir clarissimus dixit: Evidentissime dicere : Volo ut ubi ego sum, et isli sint mecum (Joan. claruit, recta defensione assertiones fidei suæ Augusti. xvii, 10, 24). Non, inquam, diceret Volo; sed dice num virum clarisimum communisse ; multaque magis ret supplicans, Rogo. Absurdum igitur non est, ut luos auctores, vir clarissime Pascenti, absque Scriptura in conciliis patrum græco verbo Patris et Filii et temere posuisse ; nec esse nomen fidei ouousior, sed Spiritus sancti una substantia firmaretur, cum su æqualitatem magis ipsius Trinitatis. Sed si inveniuntur per Apostolos primitus Spiritus sancti propria lar in Lege verba quæ improbata sunt, dignare,vir nobilis. gitate linguarum varietas funderetur. Audivimus sime, respondere, ut certe vobis pares ire possitis. Nam enim eos, ait Scriptura Actuum Apostolorum, loquen proculdubio intueris,a vobis proposita præsentem virum tes variis linguis magnalia Dei (Act. 11, 11). Magnalia Augustinum suis assertionibus nimirum transilire.Apud utique sunt non deorum, sed Dei, græca lingua ie enim, nobilissime vir, eligo, quam apud Deum perenunam substantiam credi Patris et Filii et Spiritus nis realus culpam incurrere. sancti. Hebraice igitur, græce et latine super cru 17. Pascentius vir spectabilis respondit : Scripta cem Domini a Pilato fuit causa ejus scripta (Luc. quæ proposui, non sunt quidem in Lege ; sed debere xxm, 38). Si licuit ut græca lingua, vel imo permi propter honorem Patris astrui, recle defenduntur. sit ipse Dominus, ut causa mortis ejus esset scripta, 18. Laurentius vir clarissimus dixit : Sic ergo et cur abhorret ut substantia ejus qua Deus est æqua. ópou olov quod in dubium veniebat te proponente, etsi lis cum Patre, græco vocabulo approbetur ostensa ? scriptum non est, res ipsa tamen quæ latet in verbo, Siminime licet Patris et Filii et Spiritus sancti unam vera est. Credatur 1 honorifice unitati, ne pat injuria substantiam lingua exseri græca, ergo nec Deum temere Trinitati. laudari decet et barbara. Sicut enim græca lingua,

ADMONITIO. quod est ououorov, una dicitur vel creditur a fideliHus Trinitatis omnino substantia, sic una rogatur. Caroutensis Epistola S. Augustini ad sanctum Dei

Exstat in pervetusto codice Ms. Abbatiæ S. Petri ut misereatur a cunctis Latinis et Barbaris unius Dei natura; ut a laudibus Dei unius nec ipsa lingua

Bibianum Santonicæ civitatis antistitem, sub hac salubarbara sit ullatenus aliena. Latine enim dicitur, tatione, Domino vere sancto palmæ triumphatione decoDomine, miserere. Sola ergo hæc misericordia ab

rato et pontificali officio coronato Bibiano orthodoro, ipso uno Deo Patre et Filio et Spiritu sancto lingua debet hebræa vel græca, aut ipsa ad postremum

Augustinus Dei servorum servus, in Domino salutem ; postulari latina, non autem et barbara ? Si enim incipiens huncin modum: Litteras Apostolatus vestri licet dicere, non solum Barbaris lingua sua, sed charissimo filio nostro Trojano vestro diacono deferente etiam Romanis, Sihora armen", quod interpretatur, ad nos scripsisse comperi te; et dum sospitas vestra noDomine, miserere ; cur non liceret in conciliis Pa

bis fuisset certificata per paginam, etc.; qua in epistola 1 Ms. Corb., humiliatur Deo. Bad. Am. Er., humiliat agitur de ritu dividi officii in Hipponensi ecclesia se Deo,

per totius anni curriculum persolvendi. Verum eam · Ms. Arnulf., Shroia armen. Corb. vero, Kuroia armes ; habetque ascriptum in margine, Kuroi eleimen. De

epistolam vel ipsa inscriptione Augustino abjudinique vetus cod. Ms. quem vidit Nicolaus Rigaltius, præ candam esse, nemo in Augustini lectione tantisper feri Fhroti armes. Consule Glossarium vulgatum a C. du Fresne et D. du Cange, ubi is observat Stephano Stepha.

versatus non existimabit. Quocirca editionem nosnio in Notis ad Saxonem Grammaticum, pag. 219, videri tram noluimus indigno fetu onerare. legendum esse, Her thing forbarme, lingua Gothica, quæ hic barbara dicitur. Hanc enim linguam capta Roma didicit, ut Erasmus in ora libri ad hunc locum annotavit. 1 Alius cod., clara est. Cedatur.

QUÆ IN HOC SECUNDO VOLUMINE CONTINENTUR.

S. AUGUSTINI EPISCOPI
EPISTOLARUM ORDO NOVUS

CUM ANTEA VULGATO COMPARATUS.

Col.

61-62

63
Ibid.

66

67
Ibid.

68
71
72
73
75

77
Ibid.

79
80
81
83
85

86
Ibid.

88
90
94
98
101
103
107
111
114
120

121
125
129
132
134
136
151
152

154
Ibid.
158

159
Ibid.

173

180
181
184
187
189
190
191
194
195
199
204
223
224
225
226
227
228
229
230
232
234
233