CAPUT PRIMUM. LIBER QUINTUS. Anno primo delati imperii Vespasiano, bellis asperis Judæa et seditionibus domesticis lacerabatur, nec per hiemem inducias malorum egerat, quando solent bellorum sæva requiescere: quin etiam tertius ei tyrannus Eleazarus accesserat, quasi emendaturus vitia superiorum; qui conjurantibus secum Juda, et Zenonis Simone, et Ezechia non ignobili juvene, quos plurimi alii comitabantur, et occupatis templi interioribus et circuitu omni, supra fores in vestibuli ipsius fronte, arma constituere. Joannes tamen conspirantium numero præstabat et factionis multitudine, sed loco inferior quamvis nequaquam feriaretur, sed repugnaret superioribus, gravabatur tamen, quod supra verticem haberet hostes. Simon vero quem sibi tyrannum populus introduxerat, superiora B urbis tenebat: inferiora quoque populo ipsius replebantur. Trino prælio laborabat intra se civitas : nulla intermissio, nulla requies, nullæ induciæ momen A quibusdam vel horarum se repararent induciis : Joannes vero semper in procinctu, momentis omnibus in certamine si superiores quieverant, urgebantinferiores ex parte Simonis: si hos perturbaverant, Eleazarus infestabat: nec ipse tamen illos quietos esse patiebatur: ubi alios depulerat, in alios prosiliebat, pervigil in certamine, et ipsa impiger crudelitate: ubi parcebant telis, ignes jaculabantur, qui comprehensis tectorum fastigiis depascebantur domos, quæ refertæ frugibus cæterisque subsidiis alimentorum, ad belli tolerantiam prolixioris, pariter exurebantur : majorique pabula incendio dabantur, ruebant ambusta materiarum, devolvebantur sublimium ædificiorum culmina. Ita sanguine, incendio, ruina, fame, totius urbis nervi succidebantur. Nullus locus periculo vacabat, nullum consilio tempus reperiebatur, nulla spes conversionis, nulla fugiendi copia erat. Moesta omnia, plena horroris, plena immanitatis, ubique luctus, ubique pavor, ubique clamor mulierum, ejulatus senum, morientium gemitus, viventium desperatio, ut miserabiles eos diceres, qui remanserant; beatos qui obierant. CAPUT II. Quomodo decepta, civitas, populis tuis, quibus quondam videbaris beata? Quomodo expugnata es tuis armis, atque in te conversæ manus tuæ sunt, quæ solebas sine armis vincere, et sine ullo prælio hostem ferire, cum pro te angeli dimicarent, et militarent tibi fluctus maris, terræ hiatus, cœli fragores? Exsurge nunc, Moses, et vide gentem tuam et hæreditatem populi tibi crediti perire manibus suis. Aspice populum illum Dei, cui pervium gradienti mare patebat, cui esurienti escas cœlum subministrabat, sine mari clausum, sine Pharaone obsessum, sine terrarum sterilitate jejunum. Exsurge, Aaron, qui aliquando, cum propter offensam Dei omnipotentis mors plurimos populi depasceretur, stetisti inter viventes ac mortuos, et mors stetit, atque objectu corporis tui hæsit lues, nec transire potuit ad contagionem viventium. Suscitare et tu, Jesu Nave, qui muros inexpugnabiles Hiericho sacerdotibus tuba canentibus complanasti; et vide populum cui exteros subjecisti, nunc eumdem subjectum opprimi. Suscitare David, exasperantem spiritum citharæ suavitate solitus excludere; et vide, quemadmodum dominetur tis omnibus dimicabatur. Multi ruebant, innumeri jugulabantur, manabat sanguis, fœdabat universa, ipsa replebat templi limina, passim ruebant cadavera sagittis alii, alii missilibus feriebantur. Inter tres medius erat Joannes, inferior Eleazaro, superior Simone quo superabatur ab Eleazaro, eo ipso superabat Simonem medius enim inter utrumque eum locum tenebat, a ut quo plus gravaretur ab altero, et ipse plus noceret alteri, instructior tamen cæteris subsidiis machinarum, et genere telorum bellum æquabat; ita tamen, ut præter eos qui bellum moverent, plerique etiam sacerdotum interfice- C rentur, atque inter ipsas quas mactaverant hostias, immolarentur: quamvis enim frequens super universos rueret telorum seges, et ubique ferverent prælia; tamen sacerdotes sacrificandi ministerium solemniter obibant: nec feriabantur commisso sibi munere, et quo in interioribus erant templi, eo gravius perimebantur: quia tormento acti vehementiores ictus habebant. Plerique etiam qui de ultimo orbe precatum venerant, sperantes remedia salutis, quo magis templo inhæserant, eo majoribus periculis involvebantur. Cerneres externos cum civibus, sacerdotes simul et profanos jacere, graves cum turpibus, luxuriosos cum abstinentibus, confusoque omnium promiscue sanguine, et quasi profluvio decurrente, interiores ipsos stagnare secessus templi in D furor, atque omnem suavitatem psalmorum tuorum circuitu omnia cruore tumescere, ut plerique, dum invicem propugnatores partium petunt, lubrico offensi, b quassati furore, in sanguine demergerentur: nec sic tamen periculis territi abstinebant a prælio tyrannorum satellites: et quo majus periculum, eo amplius desæviebat tempestas furoris. Si iis gravius incubuerat exitium, alii quasi ad victoriam vehementius invitabantur, ut turbatos deferrent. Et Eleazaro quidem vel Simoni cedendi potestas erat, ut quasi In quo. BARR. ex perditorum sensibus obsoluerit, et unusquisque de principibus populum universum ad mortem offerat, ut libertatem extorqueat, pro quo te ipsum morti offerebas. Suscitare, Elisæe, qui hostem introduxisti in Samariam, et amicum fecisti: per te in castris Syria quadrigarum increpuit fragor et vox equitum et vox virtutis :fugit hostis, evasit obsidionem Judæus. Ubi nunc ista merita, ubi nunc istæ operationes sanctorum? Nec mirum, si amiserunt prophetarum opera, b Quasi satiati. ID. quæ quondam in paucis fudit Babylonios, Persas fugavit, Demetrium perculit: ad postremum in parvulis et mulieribus Antiochi arma, gladios incendiaque superavit, et pro observatione patriæ legis mori maluit, quam regis imperiis obtemperare? Ubi est illa devotio patrum pulcherrima passionum omnium, qua se non pro liberis, non pro conjugibus magis, quam pro templo Dei morti offerebant? Ante el virgad Aaron sacerdotalis floruit, recisa de silvestri radice: nunc et fides aret, et sepulta est pietas, et abiit omnis virtutis æmulatio. Nec mirum, si populus a Deo recessit, et improbum contradictionis spiritum sequitur, in seipsum divisus est. Quomodo enim pacem suam tenere poterat, qui pacem Dei re qui negaverunt prophetarum arbitrum : ideoque in A dendum æstimavisti? Ubi est illa Machabæorum fides, te Judæa arma vertuntur tua, et orationes tuæ nihil tibi prosunt, quia fides tua nihil operatur : ideo adversum te factus est populus tuus, quia in te conversa est perfidia tua. Quod remedium quæritur, ubi auctor remedii non reconciliatur? Quid putabas futurum, cum tuis manibus Salvatorem tuum crucifigeres ; cum tuis manibus vitam tuam exstingueres; cum tuis vocibus advocatum tuum exterminares; tuis intestationibus auxiliatorem tuum interficeres? Nisi ut in te quoque tuas injiceres manus. Habes quod petisti eripuisti tibi præsulem pacis, petisti necari vitæ arbitrum, concedi tibi Barabbam, qui propter seditionem factam in civitate et homicidium, missus fuerat in carcerem (Luc. xxi, 19, 25). Ideo salus abs te recessit, pax abiit, quies destitit, data est B pudiavit? Pax Dei Christus est, qui fecit utraque tibi seditio, datum excidium agnosce tibi hodie Barabbam vivere, Jesum mortuum. Ideo in te regnat seditio, pax sepulta est, ut crudelius a tuis pereas, quam si ab alienis perires. Quid tantum tibi, miserabilis civitas, Romanus suis armis, quantum populus tuus malorum invexit? Ut cum Romanis impugnares, tui fecerunt pacem volebant Romani, tu bellum indixisti. Quid causæ erat, ut fortiores lacesseres? Durum sane, quod contra legem sacram templum gentilis intravit : sed jam non eras Dei templum, non eras Dei civitas, nec esse poteras, quia eras mortuorum sepulcrum, et præsertim tuorum quos ipsa occideras, non quos ab hoste amiseras. Quomodo enim vitæ esse domicilium poteras, quæ eras mortis babitaculum, diversorium scelerum, latronum spe-C læum? Jacuerunt in te Ananus et Jesus insepulti sacerdotum principes et illi dudum sacerdotalibus amicti stolis, qui venerationi etiam exteris fuerant, deformi jacuerunt cadavere, escæ volatilium, devoratio canum, membra laceri tota a dispersa urbe, ut deplorare veteris sanctitatis species videretur, tantam sacri nominis contumeliam, et speciosi quondam muneris deformitatem sed ipsa tibi hujus indignitatis exordium fecisti, quæ in medio sinu tuo occidebas prophetas, quæ lapidabas sanctos Domini. Ante templum jacuit Zacharias exanimis; jacuit inhumatus hic ergo sanguis illum lavat. Quæ causa autem mortis Anano, nisi quod increpavit populum tuum, quod non insurgeret pro templi defensione, quia expostulabat libertatem proditam, virtutem desertam, calcatas veterum sacrorum reliquias, commaculata altaria: relinquendum asserebat populum usu simulacrorum insensibilium et statuarum de marmore, nihil jam sentientem. b Multa enim animalia referre solent vel vindictæ vicissitudinem, sentire injuriam, incitari aculeo, declinare verbera : qui ergo nec excitatur, nec declinare novit quod noceat, similis est non sentientibus. Et re vera ubi est libertas illa tua, cujus studio quondam non Ægyptiis, non Palæstinis, non Assyriis, postea non Medis cea Dispersi. BARR. b Mula. ID. Suppleta heic vox legis, quæ deest in editis. D unum (Ephes. 11, 14). Merito ergo ex uno populo plu- d Deest hæc vox in ms. BARR. pericula solum dimitteret, adversus Vitelliana arma conflicturum. Movit itaque iter magno decore exercitus solitudo ubique, et parato agmine suspectans insidias, quia virtute se superiorem videbat. Venit per Samariæ loca, suscepit eum a Gosna, quæ ad Romanos jamdudum concesserat: ventum in Aulanam, unde aberat Hierosolyma stadiis xxx nihil amplius. Inde assumptis equitibus numero sexcentis perrexit equitatum ante urbem exploratum quoque loci situm, munimentorum qualitatem, murorum altitudinem, studia plebis, quæ ferebatur latronum armis premi, et factionum stipamine circumveniri: ut invita acquiesceret obsidioni, quominus voluntatem erga Romanos proderet, si libertas daretur. Speciose gemiscerent, quo duriore pœna perirent eoque A bellum adolebat festinans comitari patrem, ne in pulta jacuerunt cadavera interfectorum ad escam CAPUT III. Reverterat in Judæam Titus, et paucis diebus interpositis, ut replerentur ordines militarium numerorum de quibus lecta manus missa fuerat in Italiam, a Josephus, Gophna. BARR. b Turma. ID. muros urbis dirigebatur, nec quisquam est visus progredi. Verum ubi ad obeundum murorum circuitum flexit equum in latus, cum cætera b turba ducein sequeretur, erupere subito plerique de loco qui appellabatur contra Helena sepulcrum, et exsilientes occupaverunt iter, ut includerent majorem equitum partem quæ Titum sequebatur : ipse cum paucis præterierat consulto insidiantium, ut destitutus a cæteris facilius opprimeretur: quia neque ad suos regredi facile erat, propter instantem hostium multitudinem ; neque progredi ulterius fossa aut vallum sinebant, cæteraque locorum impedimenta, quibus anceps periculum inferebatur. CAPUT IV. Videns itaque Titus in virtute qua positum sibi remedium salutis, nec aliter nisi ferro iter aperiendum jam enim alii reflexis equis discesserant, dum et ipsi imperatoris filium secuturum sperarent, convertit equum hortatusque clamore cæteros ut sequerentur, supra hostem irruit : impossibile hoc videretur, quomodo potuit evadere, nisi notum esset, in bello plurimum audaciam posse, quæ vel sola sibi murus est deinde quia aliis pone sequentibus, vile vulgus sibi magis in periculo consulendum putabat, quam hostem persequendum: dat si qui manum extenderat, ut equum teneret, feriebatur. Denique duo tantum ex Titi sociis interfecti : cum reliquis imperatoris filius ad suos revertit. Neque sane dubitandum videtur, quod intecto capite, nudus cætera : utpote qui in excursu processerat, non ad bellum paratus, nec galeam nec loricam induerat, co nihil exceperit vulneris, cum maxime in ipsum tela jacerentur, quod ad excidium urbis illius vir tantus reservaretur. Est, est profecto cor regis in manu Dei (Prov. XXI, 1). Itaque ne cresceret audacia Judæis eventu fraudis et doli, profectus ad urbem cum exercitu, post noctem redit; et de specula quadam unde civitas prospectaretur et templi magnitudo amplissima, demonstrat suis, cum qua urbe sibi bellum foret; impigros et cautiores esse oportere : quod innumerabilis sibi populus expugnandus foret, et fraudi para. • Sola. ID. d Ac si quis. ID. exuit et opprobrio, virtute pari usus, et ad postremum pudore. Qui dum ignaviam declinat, virtutem invexit: primum ne Cæsar relinqueretur; post etiam, ut hostis repelleretur. CAPUT V. Post hæc ubi forense prælium paulisper quievit, internum successit. Namque paschalis interventu celebritatis, subornatis plerisque Joannes, qui quasi observationis gratia templum adirent, et tamquam sociis data ingrediendi copia, dolum patravit. Ingressi enim specie civili, sed interius armati, rejectis exuviis gladios attollunt loricato pectore, et præliari accincti munimine. Quo terrore perculsi, qui intra templum inermes celebrati vacabant, exsilierunt, et quos potuerunt comprehendere, jugulantibus, alios ultra templi circuitum persequentibus, irrumpendi Joanni sociisque ejus occasio data. Cæsi illic multi mortales; ita ut etiam qui non restiterant, affictis causis aliquibus jugularentur: nec tranquillitas quietis proderat, ncc silentium tacitis, nec cedentibus patientia. Comprehensisque interioribus templi, etiam Simonem inquietabat Joannes in secundarium locum, Eleazaro cæterisque principibus factionis tertiæ sibi subrogatis. CAPUT VI. tus. Ordinat qui muris ordines appropinquarent: A militarem bis revocavit a fuga, periculoque pariter quos adhuc fessos nocturno itinere cognoverat, quasi succenturiatos eminus locat. Paulatim proceditur. Ubi ventum ad montem Oliveti, vallis sub ipso media inter eum atque urbem interjacebat, cui nomen Cedron ubi constitutum exercitum de muris aspicientes (nam sex stadiis aberat) seditionis ad tempus studia deposuere, et externis hostibus advenientibus, domestico fœdere sequestrata civilium bellorum certamina. Plerumque enim etiam acerba odia metus comprimit. Denique cohortati sese invicem factionum viri, ut in unum conspirantibus studiis patriam defensarent, ne eorum discordia incruentam Romanis victoriam daret, freti numero hostem subito adoriendum putarunt, et improvisa eruptione primos turbavere. Sed ubi se Romani ipso usu veteri, et diver- B templumque vacuum dereliquerunt. Eos illis secutis, sorum generum præliis exercitati, confirmavere animis ordine suo a nexi, cædere incursantes cœperunt, scutis repellere, proturbare jactu telorum, haudquaquam tamen sine communi exitio. Et prope jam incubuerant Judæi, et nutabat acies romana, nisi cognitis rebus advenisset Titus et occurrens adversariis, confirmans suos reparasset prælium, et erexisset animos militum, increpans Romanas acies, confusæ multitudini, non sine maximæ ignavia probro victoriam cedere. Repulsisque Judæis, qui etiam valle divisos insectabantur, ad suos se victor recepit; securusque suffragii, quod loci superioris adversum inferiores, si tentarent congredi, subsidia dabat, ad aliam partem se Romanus exercitus convertit. b Discedente Cæsare infundunt se de muris Judæi, C et ingenti agmine super hostem irruunt: ita ut innumeræ concursu multitudinis, milites fugerent, ac sese ad montium conferrent superiora nudato latere, etiam cæteri qui prælium mallent, fugere. Interea Cæsar in medio e populi situs, orantibus plerisque ne se periculis daret, atque exercitu disperso summam periculi solus subiret, cum dominus esset orbis terrarum (non enim ut ante, vice militis pugnaret, sed imperatoris, in cujus periculo pernicies esset universorum) non acquievit; sed militiæ decus præponens saluti, apud quem gloriosa mors vitæ opprobrio præponderaret, adversum pectus hostibus refert, territisque quos adversum ierat, in alios sese retorquet. Sola enim a spe sui et nimis notæ atque alacris fortitudinis gloria perturbabat hostem. Cedebant itaque D quos accesserat, sed ex aliis partibus Judæi magis magisque infundebantur: ac pene concluserant Titum, nisi quia plerique militum videntes in medio belli versari Cæsarem, conclamaverunt cæteris significantes, imperatoris filium periculis non relinquendum. Sic universos revocavit pudor atque armavit metus, ne deserti Cæsaris ignominia inurerentur. Conversique in Judæos, nisu omni ac virtute inconditam multitudinem in vallem urgebant, nec difficile fuit ascendentes relabi. Sic Titus fugientem numerum a Nixi. BARR. b Descendente. ID. Al. deest vox ista. In. Tertio quoque Titus progreditur in hostem, atque exercitum producit. Adveniensque offendit stipatam Judæorum ante urbem multitudinem, specie volentium se Romanis tradere, sed quasi reformidantium. Suspicatus dolum, et maxime, quoniam proxime conspiratos inter se et pertinaces viderat : non arbitratus credibile subito mutatos, admonuit milites fraudem cavendam, nec temere nisi secundum præceptum suum, conferto agmine muris appropinquandum ne a tergo illi qui urbem egressi fuerant, circumfunderentur. Subito de civitate increpuit sonus, et quædam seditio dementer resultavit aliorum cgressionem voluntariam simulantium, aliorum etiam resistentium, quod illi aperiri sibi portas poscerent, hi clausas servari juberent alii bellum, alii pacem optarent. Militum vulgus ad subveniendum his qui subveniri sibi de muris postulavissent, proripit sese : egrediuntur plerique præruptim, sine ordine, sine ullo modo tamquain occursuri advenientibus atque auxilium laturi, ut propiore remedio pluribus erumpendi confidentia tribueretur, vel resistentibus metus, aut inter reluctantes erumpendi sibi copia. Quibus a se tergo circumfundere cœperunt qui foris stabant, urgere circumventos: illi quasi ad murum confugere, nihil suspectantes ab his, qui pacem prætenderent. Inde quoque saxa, et tela e injici, et subito ficta pax in prælium versa est. Unde conciti in hostes recurrunt, qui etsi circumvenire tentaverant progressus militum Romanorum; tamen metuebant et ipsi, ne a Specie. ID. e Dejici. BARR. didisse. CAPUT VIII. ab omni exercitu circumvenirentur. Itaque dum A citibus præliares lapsus futuræ b virtutis causas deuniversos cavent, hos plurimis licet vulneribus impressis, et ipsi majore ex parte saucii, prope de manibus amisere, quos jam captos putabant. Secuti tamen usque ad Helena sepulcrum, sicut moris est insultantibus clypeis concrepabant, illudentes Romanis quod eos jam secundo insidiis circumvenissent. CAPUT VII. Post hæc Titus in hostem iram convertit, et considerans inter tot præcipitia, tot prærupta periculosam obsidionem cum repentinis irruptionibus præventi, non haberent milites, quo referrent gradum, unde se in hostem proriperent, ubi machinas constituerent; jubet repleri ante urbem præcipitia : quæ cum fierent, nec sic quidem Judæi exsories erant præsentium periculorum. Afflictabantur domestico prælio, cum Romani in replendis præcipitiis occuparentur. Nec exigua manus partis utriusque decem millia cum Simone erant, et quinquaginta eorum duces Idumæi quoque ad quinque millia, Jacobus et Simon junior. Joannes autem interioribus templi (ea fraude qua supra diximus) occupatis, sex millibus armatorum stipatus, bellum accendebat. Adjuncta sunt ei etiam duo millia, cum aliis quadringentis viris postea quam coire cœpere, studiis concinentibus ad urbis defensionem, Eleazaro et Simone Arim, quibus et ante utebantur, rectoribus. Quibus certantibus inter se, præda erat in medio populus eorum qui vicerant, et quasi præmium certaminis, huc atque illuc pro evento vario transferebatur. Paulisper inter se convenerant more induciarum, et ad primum Romanorum impetum expergefacti, in veterem morbum febris internæ ægris visceribus recidebant: ubi remissior erat exteriorum morborum accessio. Foris erat plerumque bellum, intus seditio, eo jain gravior, quia et ipsa seditio bello alebatur, et bellum alebat. Duo de potentia certabant: populus inter utrumque, non de servitute anxius erat, sed ne ad dominum deteriorem perveniret. Cæsar commotior regredientes misceri cæteris vetat, et concionem advocat, dicens: Magna cum sit virtus Romana, præstans universarum gentium populis; maxime tamen ea præcedit dispositionis ordine et præceptorum obedientia ea est enim disciplinæ militaris custodia. Nec mirum si Judæi dolos intexant, fraudes struant qui se judicent impares fortitudine. Sed ut inferiorum est niti insidiis, B Simonis partibus astipulabantur, quibus præerat sic fortiorum cavere ne virtuti illudat dolus. Mirari itaque se, quod illi in desperatione sibi congruant : Romanis non conveniat in meliorum processu: eoque fieri, ut illis effectus fraudis in vado sit, nobis virtutis conatus in ambiguo. Quod si validior esset fortitudo hostium quam fraus, superari minus flagitiosum. A paribus enim aut fortioribus vinci opprobrio vacat. Cum vero nihil in nobis offendat, nisi sola pugnandi immoderatio, et a propria quædam manuum intemperantia, quid nequius potest esse, quam præsente Cæsare disciplinam repudiari militiæ ? Multum arbitror ipsas ingemiscere militiæ leges, tantæ dissolutionis flagitio: multum imperatorem, cum hæc compererit, qui semper audiri se a milite suo, quam timeri ab hoste maluit. Obedientia enim C militis effectum properat; metus hostium differt victoriam. Quid judicaturum de filio patrem putatis, cujus tam vile imperium sit apud exercitum? Pronuntiatur enim de duce, cujus præceptum dissolvitur : nec dubium quod sæpius vindicatum sit in eos, qui contra imperium in hostem pugnaverint, quam in cos qui secundum imperium progressi, virtuti cesserint. Nam legibus egredienti ordinem præscripta mors est. Quid igitur futurum, ubi non unus, sed passim exercitus relinquit ordinem suum, et statutum ducis negligit? Cognoscite vos milites esse Romani imperii, plebis, senatus, apud quos sine præcepti auctoritate el vicisse crimen est. Hujusmodi oratione perterruit non solum præpositos militum, sed etiam universum exercitum. Nam cum ipsos principes ordinum acrius D prohibitus oraculo, Salomonem hæredem reliquit, CAPUT IX. Urbem Hierosolymam Chananæorum quidam potens condidit, qui patrio sermone vocaretur Rex justus, quam primo Solymam nuncupavit postea templum addidit, unde Hierosolyma dicta civitas est. Ea a principio suos incolas habuit de gente Chananæorum. David primus vir Hebræus Chananæos expulit, constituit suos, qui in ea domum sibi regiam fecit. Voluit et templum Deo condere; sed qui templum quod ipse voluerat, ædificaret. Salomon itaque templum fundavit reliqui quoque reges ad ornatum urbis addidere plurima. Invidia ex magnificentia orta inter omnia tamen opera templum præcellebat amplissimo opere, et fulgenti marmore in quo erat deambulatorium, peripetasma pretiosum et maximum, cocco et hyacintho byssoque intextum et purpura. Non otiosa materia tantæ diversitatis, sed cujus species d materiam rerum latentium significaret : eo quod ejus c Deest hæc vox in ms. Ir. |
