PRÆLECTIO DECIMA QUINTA.

D

E tragedia, Academici, hucufque difpu

tatum eft: fequitur ut de comedia, altera dramatis fpecie, difquifitio quædam critica instituatur. Etenim eo certe nomine ad poeticam revocanda eft, illis nequicquam reclamantibus qui eam propter fimilitudinem fermonis a poematum numero effe excerpendam cenfent.

Idcirco quidam, comedia necne poema

Effet, quæfivere: quod acer fpiritus, ac vis "Nec verbis, nec rebus ineft: nifi quod pede certo Differt fermoni fermo merus.

Sed immerito quidem comœdiæ vel antiquæ, vel recentiori, quæ ne numero quidem plerumque ab oratione differt foluta, fimilitudo fermonis objicitur, quam ad ejus naturam effe neceffariam quis eft qui ignorat? Eft nimirum comedia (defcribente apte Cicerone)" imitatio vitæ, fpeculum confuetudinis, imago veritatis." Qua certe defcriptione obiter notarem non minus excellentiam ejus, quam rationem fcribendi propriam defignari.

Etfi

Etfi vero alia prorfus fit comica locutio atque tragica, imo plerumque et oratoria, quæ verborum nonnunquam nitorem, impetum, lumina pariter admittit, magnam tamen laudem, et fuam in multis comedia confequitur, in quibus vis animi poetica cernitur, et quæ non fine fummo cum perficiuntur ingenio, tum induftria elaboAtque illa cujufmodi fint, in itinere harum differtationum patebit.

rantur.

Interea præfentis erit argumenti generalem comædia veluti formam, et interiorem naturam indagare. Quandoquidem autem multi fe in hoc campo exercuerunt, vifum eft mihi post perpenfas et exploratas plerorumque eorum fententias, omnes potius aliquando auctores habere, quam ullo femper uti magiftro. Etenim veram comœdiæ formam ac conftitutionem nullo modo inveftigandam effe cenfeo ex eorum opinionibus, pene dixerim et decretis, qui omnia ferme statuere folent scriptorum gratia, quibus ipfi, propter aut ingenii aut morum cognationem, maxime delectantur, fed ex illorum difceptationibus potius colligendam, qui non tam comico cuivis favent, quam comedia ipfius naturæ dant operam illuftrandæ. Hic autem, ut in omni fere loco par eft, Ariftotelem oportet confulamus; quem principem fibi ac auctorem plerique omnes critici, ut ut a fe invicem diffidentes, volunt vindicare. Is autem hoc modo comadiam de

finit. « Ἡ δὲ κωμωδια ἐςὶν, ὥσπερ εἴπομεν, μίμησις φαυλοτέρων μεν, ἐ μένοι κατα πᾶσαν κακιαν, άλλα τ8 αισχρᾶ εςι τὸ γελοῖον μόριον. Quæ quidem definitio five veteri, five media forfan (quæ vocabatur) potius comedia præcipue conveniat, eft certe magna ex parte ad generalem ejus naturam accommodata.

Ifta igitur definitio litem inter criticos movit, ex quibus alii, prifcæ nimirum comedia fautores, aiunt Ariftotelem haudquaquam yeterum confuetudini adverfari, quorum primi fuerunt Eupolis, Cratinus, et Ariftophanes, qui non folum populares homines, et improbos, verum etiam et civi→ tatis principes, imo interdum et virtutibus infignes, folebant verfibus violare, atque nominatim contumeliis et maledictis laceffere. Etfi enim To yeλoloy five ridiculum, unicum per iftam definitionem ftatuere videatur Arißoteles comedia argumentum, illud tamen contendunt neutiquam cum mordaci aut fatyrico fcribendi genere pugnare, Scilicet joci, convicia, irrifiones, et fæpiffime funt fatyricæ, et tam cadunt in fummos viros, res maximas, ac flagitia atrociffima, quam in infimos homines, atque leviffimas ineptias. Hifce potiffimum abundare affirmant comediam veterem, in qua pleraque erant ad rifum comparata. Quin et iftud Horatianum, quo nemo melius mentem Ariftotelis percepit, in fubfidium fententiæ fuæ afcifcunt :

Ridiculum

"Fortius et melius magnas plerumque fecat res— « Illi, fcripta quibus comedia prifca viris est, "Hoc ftabant, hoc funt imitandi.

Atque ideo porro fe munitos credunt Ariftotelis judicio et auctoritate, quod vir fummus aut veteris, aut mediæ comedia fcriptoribus eam maledicendi licentiam, nunquam uti vitium exprobravit iftud enim inter veterem et mediam potiffimum interfuit, quod in illa, primarii homines multa cum libertate, et perfæpe nulla caufa notabantur; in hac, vitia pariter infectante, hominibus parcebatur.

At alii contra ab his ita diffentiunt ut negent τὸ γελοῖον iftud ad naturam comædia pertinere; tanquam ipfum rifum, veterum quorundam philosophorum more, pene indignum fapiente judicarent. Quapropter omnia volunt in comedia ad To Xenoμov, five utile fpectare; non quod leporem omnem, aut feftivitatem penitus a dramate tollendam putant, fed eam quæ a veritate et confuetudine abhorrens, (quam folam ineffe in antiqua comadia prædicant) ad rifum potius juvat, quam ingenuam delectationem. "Quicquid igitur, (inquit

Heinfius) erat Athenis hujufmodi in veteri comædia, partim leges, partim metus, partim

ipfa emendavit ratio.”- -Quin et hi etiam conantur qoudammodo mentem Ariftotelicam að fententiam fuam adjungere. Etenim priorem

partem definitionis dudum memoratæ prætermittentes in pofteriore illa tantum morantur, qua vocat Ariftoteles τὸ γελοῖον, μόριον τ8 aixes. At totius eft, inquiunt, poetices turpitudine omnino carere. Ifta autem omnia ftatuiffe videntur plus æquo ducti tum novæ comœdiæ amore, tum Terentii admiratione, qui in morata comedia omnium fortaffe eft præclariffimus.

Sed et hi, et illi errore quodam videntur teneri. Imprimis igitur in dubium vocari non poteft, quin Ariftoteles comodiam definiret ad exemplar optimarum fabularum quæ ætate ifta extiterunt.

In

illis et in optimos fæpe et in fapientiffimos aut pro odio fuo, aut invidia poetæ illuferunt. Sed quandoquidem ipfa cum virtus tum fapientia nescit irrideri, effecerunt poetæ, ut ii in quos ibant animo infenfo et inimico partes fuftinerent non tam flagitiofas et infames, quam ineptas atque ridiculas; quod erat, uti putabant, ingeniofæ feveritatis. Sic Socratem induxit Ariftophanes in corbe philofophantem. Quapropter iftam folum turpitudinem quæ in ridiculo genere pofita eft ftatuit Ariftoteles comœdiæ convenire, cujus notam ad arbitrium poetæ manifeftum eft poffe vel optimo cuique VOL. III. Y inuri.