fuerit, simul habebitur in hoc saeculo non solum speciosa intellegentia sed etiam laboriosa iustitia. quamlibet enim acute sinceriterque cernatur a mortalibus incommutabile bonum, adhuc corpus, quod corrumpitur, aggrauat animam set deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitantem. ad unum ergo tendendum, sed propter hoc multa ferenda sunt. Itaque duae sunt uxores Iacob liberae, ambae quippe sunt filiae remissionis peccatorum, hoc est dealbationis, quod est 10 Laban. uerum tamen una amatur, alia toleratur. sed quae toleratur, ipsa prius et uberius fecundatur, ut, si non propter se ipsam, certe propter filios diligatur. labor enim iustorum maximum fructum habet in eos quos regno dei generant inter multas temtationes et tribulationes praedicando euangelium, 15 et eos, propter quos sunt in laboribus abundantius, in plagis supra modum, in mortibus saepius, propter quos habent foris pugnas, intus timores, gaudium et coronam suam uocant. nascuntur eis autem facilius atque copiosius ex illo sermone fidei, quo praedicant Christum crucifixum; et quidquid humani20 tatis eius citius humana cogitatione percipitur et infirmos etiam Liae oculos non perturbat. Rachel autem, clara aspectu, mente excedit deo et uidet in principio uerbum deum apud deum et uult parere et non potest, quia generationem eius quis enarrabit? proinde uita, quae studio contem25 plationis competit, ut ea quae carni sunt inuisibilia non infirmis oculis mentis per ea quae facta sunt intellecta conspiciat et sempiternam dei uirtutem ac diuinitatem ineffabiliter 16 cf. II Cor. 7, 5 22 cf. II Cor. 5, 13 4 Sap. 9, 15 17 cf. Philipp. 4, 1 cf. Io. 1, 1 1 habibitur D1 terque D1 23 Es. 53, 8 15 cf. II Cor. 11, 23 1, 20 caute v 11) tolleratur P1T1 2 acute] acute (s ras.) P 4 adhoc Pi 5 depremit D1 13 eos V: eis DPTv 16 habet PL 19 infirmus D1 3 sinciri sensu P 15 habundantius D'Pv humanitatis] humilitatis P'T 20 cogitatio uidit 21 oculus D' 22 excidit DP'T 24 enarrauit DP1 25 carnis cernat, uacare uult ab omni negotio et ideo sterilis. affectando quippe otium, quo studia contemplationis ignescunt, non contemperatur infirmitati hominum, qui in uariis pressuris sibi desiderant subueniri; sed quia et ipsa procreandi caritate inardescit uult enim docere quod nouit neque cum inuidia 5 tabescente iter habere uidet sororem labore agendi atque patiendi filiis abundantem et dolet potius homines currere ad eam uirtutem, qua eorum infirmitatibus necessitatibusque consulitur, quam ad illam unde diuinum et incommutabile aliquid discitur. hic dolor figuratus uidetur in eo quod 10. scriptum est: et zelauit Rachel sororem suam. proinde quia liquidus purusque intellectus de illa substantia, quae corpus non est ac per hoc ad carnis sensum non pertinet, uerbis carne editis exprimi non potest, eligit doctrina sapientiae per quaslibet corporeas imagines et similitudines ut- 15 cumque cogitanda insinuare diuina quam ab officio talia docendi cessare, sicut elegit Rachel ex uiro suo et ancilla suscipere filios quam sine filiis omnino remanere. Balla quidem dicitur interpretari „inueterata"; hanc habuit ancillam Rachel. de uetere quippe uita carnalibus sensibus dedita 20 corporeae cogitantur imagines, etiam cum aliquid de spiritali et incommutabili diuinitatis substantia auditur. Suscipit et Lia de ancilla sua liberos amore habendae numerosioris prolis accensa. inuenimus autem Zelfam eius 14 carni v 8 qua] quae P1T1 9 consolitur 12 liquidius P1 liquib. T expremi D1 elegit Vo 16 diuino v 13 perdoctrina a: rachel ab om. T 17 eligit T tenet D liberos V: filios DPTv habendi D ancillam interpretari „os iens". quapropter in praedicatione fidei euangelicae quorum os eat et cor non eat cum in scripturis aduerterimus, haec intellegitur ancilla Liae. scriptum est enim de quibusdam: populus hic labiis me honorat, scor autem eorum longe est a me. et talibus apostolusdicit: qui praedicas non furandum, furaris, qui dicis non adulterandum, adulteras. uerum tamen ut etiam per hanc condicionalem illa libera uxor Iacob laborans filios heredes regni suscipiat, ideo dominus dicit: quae 10 dicunt facite, quae autem faciunt facere nolite. unde in labore uinculorum uita apostolica: siue, inquit, occasione siue ueritate Christus annuntietur, et in hoc gaudeo, sed et gaudebo, tamquam et ancilla pariente de prole numerosiore laetata est. DE FACTO IVDAE, QVOD CVM SVA NVRV CONCVBVIT. EX EODEM LIBRO CONTRA FAVSTVм XXII. Iudae factum consideremus, quod cum sua nuru concubuit, 75 quid significauerit futurorum. sed prius praeloquendum est, 20 ne quemquam prauae considerationis offendat, quod de quibusdam malis operibus hominum in scripturis sanctis quaedam non mala, sed bona futura significantur. seruat enim ubique diuina prouidentia uirtutem bonitatis suae, ut quemadmodum 9 Matth. 23, 3 4 Es. 29, 13 11 Philipp. 1, 18 6 Rom. 2, 21 sq. 16 cf. Gen. 38, 18 1 iens] iens P gens T (ap. Eusebium: пооɛvóμεvov oτóμα; ap. Hieronymum: ambulans os; cf. Lagarde Onomast. sacr. p. 11, 28. 4 populis T 6 praedicat D1 8 libera (libere P2) illa DPTv 12 uiretate D1 LXXVI v LXXXII G; om. P 22 significatur P1 VIIII. 15 cap. LXXIII 16 nuro D' concu 18 considerimus D1 quod] quo P'T 20 ex adulterorum concubitu formatur et nascitur homo, de hominum opere malo bonum opus dei sicut in praecedenti sermone iam diximus, de fecunditate seminum, non de turpitudine uitiorum ita in scripturis propheticis non tantum bona hominum, etiam et mala facta narrantibus, quoniam 5 prophetica est ipsa narratio, significetur aliquid etiam de malis operibus hominum etiam futurorum bonorum non peccantis opere, sed scribentis. neque enim Iudas cum ad Thamar concupiscentia uictus intraret, hanc suae libidinis intentionem gerebat, ut inde aliquid significaretur quod ad 10 salutem hominum pertineret; sicut nec Iudas ille, qui dominum tradidit, hoc intendit ut aliquid inde gereretur quod ad eandem salutem hominum pertineret; porro si de tam malo opere Iudae illius tam bonum opus dominus fecit, ut eiusdem suae passionis sanguine nos redimeret, quid mirum si pro- 15 pheta eius, de quo ipse ait: de me enim ille seripsit, ex malefacto Iudae istius boni aliquid significauit, ut suo ministerio nos doceret ? ea quippe hominum facta sancto spiritu disponente atque inspirante collegit propheta narrator, quorum interpositio non uacaret ad praesignationem rerum, quas inten- 20 derat prophetare. ad significanda autem aliqua bona nihil interest, facta illa, quibus ea significantur, seu bona seu mala sint. quid enim mea interest, cum uolo aliquid legendo cognoscere, utrum ex minio reperiam scriptos nigros Aethiopes. et ex atramento candidos Gallos? uerum tamen si non scri- 25 16 Io. 5, 46 2 opera mala D1 3 sermonem D'P1 5 etiam et V: uerum etiam DPTv om. DPTv 7 peccantes D peccatis T1 MV 9 libidinis] libidis D1 libinis T 11 pertenerit D1 r corr. m. 2) P meret DP'T faecunditate V 6 ipsa om. v 8 operi D1 etiam tamar 12 generetur (n in sicut-13 pertineret om. MV 18 ministeriu D' mysterio T docerit D1 T colligi v gnuscere Di mento D narratur DP1Vv 23 quid enim mea om. D1 repperiam D'T' reppeream V ethyopes D candidus P1 canditus D gallus D'Pi rede P'T 19 colligit 24 co 25 adrascribtura D1 pturam, sed picturam talem uiderem, sine dubitatione reprehenderem. ita in factis hominum, quae ad imitandum uitandumue proponuntur, magni interest bonane an mala sint. quae autem ad significandum scribuntur siue dicuntur, nihil refert 5 in moribus facientium, quam laudem reprehensionemue mereantur, si modo habeant aliquam rei, qua de agitur, necessariam praefigurandi congruentiam. sicut enim Caiphas in euangelio, quantum ad eius noxium perniciosumque animum pertinebat, quantum denique ad ipsa uerba, si in eis uoluntatem dicentis 10 attendas, quibus agebat ut iustus iniuste necaretur, utique mala erant, tamen magnum bonum illo nesciente significabant, quando ait: expedit ut unus moriatur et non tota gens pereat. dictumque de illo est: hoc a se ipso non dixit, sed cum esset pontifex prophetauit, quia 150 portebat Iesum mori pro gente. ita factum Iudae secundum illius libidinem malum fuit, sed illo nesciente magnum bonum significauit; a se ipso quippe malum fecit, sed non a se ipso bonum significauit. hoc autem, quod necessario praeloquendum putaui, non ad hoc tantummodo Iudae factum 20 sed etiam ad cetera ualeat, si qua occurrerint mala opera hominum, quibus bonum aliquid a narrante prophetatum est. In Thamar ergo nuru Iudae intellegitur plebs regni Iudaeorum, cui de tribu Iuda reges tamquam mariti adhibebantur. merito nomen eius „amaritudo" interpretatur; ipsa enim 25 domino fellis poculum dedit. duo autem genera principum, 12 Io. 11, 50 sq. 1 sed] si P1 uel V tandumque add. P' in mg. 25 cf. Matth. 27, 34 "prehenderem (re add. m. 2) V 2 ui- 4 significandam P'T scribentur D1 meriantur D1 6 habent DPTv necessarium D 7 profigurandi P D'T dicentes D1 dicendis P1 garetur Pi 13 genes (u eras.) D 8 noxiam P se-significauit om. P 19 praeloquendo D1 non] nam P 20 ad] a T add. m. 2) T (i ras.) P 21 aliquod T prophetandum v adhibeantur P 25 puculum D ne 17 a 23 reges (re principsum |