et Baptismum vel a damnatis, vel a sociis eorum, dum fratres habitantes in unum (Psal. cXXXII, 1). quamvis foris in schismate datum, rescindere at- (Et alia manu) : 0ptamus te, fili, in Deo bene vaque iterare non ausi sunt ; satis utique judicarunt lere. (llem alia manu) : Aurelius episcopus Eccleea quæ contra nos dicebant, exemplo suo esse dam. siæ catholicæ Carthaginensis,subscripsi.(Item): SilData: et credendum est quod jam intelligant quam vanus prime sedis provinciæ Numidiæ, subscripsi. sit indignum, quam intolerabile, ut cum sedeant

EPISTOLA CXXX *(a). in cathedris episcopalibus cum istis, et cum ipso Augustinus Probæ viduæ diviti præscribit quomodo simul Primiano damnatores ejus et damnati in

sit orandus Deus. causa ejus, ut sit pax in parte Donati, de Cæciliano AUGUSTINUS episcopus servus Christi servorumque infametur orbis christianus, ne in pace vivat unitas Christi, religiose famulæ Dei PROBB(6), in Domj. Christi.

no dominorum salutem. 6. Hæc omnia fortasse cogitantes, et Dei timore CAPUT PRIMUM. - 1. Et petisse te et promisisse permoti, omnes collationis loco adesse voluerunt, me recolens, ut de orando Deo ad te aliquid scribenon tumultus dispositione, sed pacis. Quod enim rem, ubi tribuente ipso quem oramus, tempus facul. proplerea se universos adesse dixerunt, ut eorum tasque concessa est, oportuit ut debitum meum jam numerus appareat, quoniam eos paucos esse adver. jamque persolverem, et pio studio tuo in Christi chasarii sæpe sui mentiti sunt ; hoc si aliquando a nos- ritate servirem. Quam me autem lætificaverit ipsa tris dictum est, de his locis dici verissime potuit ubi petitio tua, in qua cognovi quantam rei tantæ cunostrorum coepiscoporum et clericorum atque lai- ram geris, verbis explicare non possum. Quod enim corum longe major est numerus, et maxime in pro- majus opportuitesse negotium viduitatis tuæ,quam consulari provincia : quanquam, excepta Numidia persistere in oratione nocte ac die, secundum Aposcousulari, etiam in cæteris provinciis Africanis nos- toliadmonitionem ? ille quippe ait: Quæ autem vere trorum numero facillime superentur; aut certe, in vidua est et desolata speravit in Domino,et persistitin comparatione omnium gentium, per quas catholica oratione nocte ac die (I Tim. v,5). Unde mirum videri communio dilatatur, eos esse paucissimos rectis- potest, cum sis secundum hoc sæculum nobilis, sime dicimus. Sed nunc si numerum suum inno. dives, tantæque familiæ mater, et in eo licet vidua, tescere voluissent, nonne ordinatius atque tranquil. non tamen desolata, quomodo occupaverit cor lius innotesceret per eorum subscriptiones, quas tuum præcipueque sibi vindicaverit orandi cura ; ut mandato suo te cernente subjungant, edicto nisi quia prudenter intelligis quod in hoc mundo admonuisti ? Quid sibi ergo vult quod collationis et in hac vita nulla anima possit esse secura. loco omnes adesse desiderant ? Si enim pacem 2. Proinde qui tibi eam cogitationem cedit, pronon cogitant, quid non pertubabunt locuturi, aut fecto facit quod Discipulis suis, non pro seipsis, sed quid illic facient tacituri ? Nam etiamsi clamor non pro humano genere contristatis, et desperantibus sit, solus susurrus ipse multorum, satis magnum quemquam posse salvari, posteaquam ab illo austrepitum faciet, quo impediatur illa collatio. dierunt facilius esse camelum intrare per foramen

7. Quid est autem quod in Notoria sua ponendum acus, quam divitemin regnum cælorum: mirifica putarunt, ideo se juste flagitasse ut omnes ades- et misericordissima pollicitatione respondit, Deo seat, quia omnes conventi sunt ut venirent? quasi esse facile quod hominibus impossibile est(Matth. possent eligi pauci qui adesse deberent, nisi ab om. XIX, 24-26). Cui ergo facile est ut etiam dives intret nibus qui venissent, ut eorum electioni te presente in regnum cælorum, inspiravit tibi piam sollicitusubscriberent, ac sicin paucis ompes essent, cum ab dinem, de qua me consulendum putasti quonam omnibus pauci electi essent. Aut ergo tumultus ab modo esset tibi orandum. Ille namque cum etiam eis cogitatur, aut pax; quorum illud optamus, illud hic adhuc esset in carne, Zachæum divitem in recavemus:et ideo ne forte,quod absit, hoc præparetur gaum cælorum misit (Luc. XIX, 9), et resurrectione potius quod cavemus quam quom oplamus, con- atque ascensione glorificatus, multos postea divisentimus adesse omnes illos, ut tamen a nobis tan- tes impartito Spiritu sancto fecit hujus sæculi con. tus adsit numerus, quantus tuæ Spectabilitati suf- temptores, et finita divitiarum cupiditate ditiores. ficere visus est ; ut tumultuosum per turbas si Quomodo enim tu sic studeres orare Deum, nisi spequid emerserit, nonnisi eis recte imputetur, in quo- * In hujus castigatione adjuti sumus a. bg. bl, c, cc. rum parte præsens fuerit ad rem, quæ a paucis ff. g. gv. j. n. r. s. th. vc. duobus bn. duobus sb. duo.

bus. t, quinque v. et Am. Bad. Er. Lov. agenda est, omnino superflua multitudo. Si autem

(a) Alias 121 : quæ autem 130 erat, nunc 144. Scripta quod votis omnibus cupimus, quod ardenter appe- an. 411. aut 412.

(b)In Africam ex Urbis excidio fugerat Proba cognotimus, quod suppliciter a Domino deprecamur,

mine Faltonia, Probi Præfecti prætorio et an. 371 consulis causa unitatis faciendæ illa erit necessaria multi

ordinarii conjux, avia Demetriadis virginis, ipsiusque tudo, cum voluerint, omnes aderimus, et ad tan- matris Julianæ non vere mater, sed socrus, ex Augustino

in lib. de Bono viduitatis, c. 19, necnon ex Hieronymo tum bonum, illo adjuvante qui hocdonal, alacriter

in epist. 8 ad Demetriadem, ubi hanc Olibrio Probæ filio convolabimus, dicentes, Fratres nostri estis (Isai. natam esse significat ; subinde vero genus ejus amplis

simis laudibus prosecutus ait : «Proba illa omnium di. LXVI, 5, sec. LXX), non jam eis qui nos detestantur,

«gnitatum et cunctæ nobilitatis in orbe Romano nomen sed qui odio finito amplectuntur, ut nomen Domini «illustrius: cujus sanctitas et in universos effusa bonihonorificetur, et appareat illis in jucunditate jam

«tas, etiam apud barbaros venerabilis fuit ; quam trium

cliberorum Probini, Olibrii et Probi non fatigarunt ordinobiscum experientibus, quam bonum sitetjucun. « narii consulatus) etc.

tes fieri, incidunt in tentationem et laqueum et de- dicimus : Unam petii a Domino, hanc requiram ; sideria multa stulta et noxia, quæ mergunt homi- ut habilem in domo Domini omnes dies vilæ meæ; nes in interitum el perditionem. Radix enim omnium ut contempler delectationem Dei, el visitem templum malorum est avarilia ; quam quidam appetentes a ejus (Psal. xxvi, 4) ? Ibi namque omnes dies non fide erraverunt, et inseruerunt se doloribus multis veniendo et transeundo fiunt omnes, nec initium (1 Tim. vi, 6-10): hanc ergo sufficientiam non inde- alterius est finis alterius ; omnes sine fine simul center vult, quisquis vult, nec amplius vult; alio- sunt, ubi nec ipsa vita habet finem, cujus illi dies quin non ipsam vult, et ideo nec decenter vult. sunt. Propter hanc adipiscendam vitam beatam Hanc optabat et pro hac orabat qui dicebat : ipsa vera Vita beata nos orare docuit, non in mulDivitias et paupertatem ne dederis mihi ; constitue tiloquio, tanquam eo fiat ut exaudiamur quo loautem mihi quæ necessaria sunt sufficienter, ut ne quaciores sumus, cum eum oremus qui novit, sicut saliatus mendax efficiar, et dicam, Quis me videl ? ipse Dominus ait, quid nobis necessariam sit, priusaut pauper factus furer, et perjurem nomen Dei quam petamus ab eo (Matth. vi,7,8). Unde mirum mei (Prov. xxx,8,9). Vides certe et istam sufficientiam videri potest, quamvis multiloquium prohibuerit, non appeti propter seipsam, sed propter salutem cur nos sic orare adhortatus sit, qui novit quid corporis, et congruentem habitum personæ homi- nobis necessarium sit, priusquam petamus ab eo, nis, quo habitu non sit inconveniens eis cum qui- ut diceret, Oporlet semper orare, et non deficere ; bus honeste officioseque vivendum est.

vidus cujusdam proposito exemplo, quæ de suo 13. In his itaque omnibus incolumitas hominis et adversario cupiens vindicari, judicem iniquum amicitia propter seipsa appetuntur; sufficientia vero sæpe interpellando flexit ad audiendum, non jusrerum necessariarum non propter seipsam, sed pro- titia vel misericordia permotum, sed lædio supepterduo superiora quæri solet, cum decenter quæri- ratum : ut hinc admoneremur, quam certius nos tur. Incolumitas porro in ipsa vita, ac salute, atque exaudiat misericors et justus Dominus Deus sine integritate animi et corporis constituta est. Itemque intermissione orantes, quando illa nec ab iniquo et amicitia non angustis finibus terminanda est : om- impio judice potuit assidua interpellatione contemnes enim quibus amor et dilectio debetur, amplec- ni ;et quam libens atque placatus bona desideria titur, quamvis in alios propensius, in alios suspen- impleat eorum, a quibus alieoa peccata novitignosci, sius inclinetur; pervenit autem usque ad inimicos, si quo cupiebat illa pervenit qua voluit vindicari pro quibus etiam orare præcipimur. Ita nemo est (Luc. xviii, 1-8). Ile quoque cui amicus de via in genere humano cui non dilectio, etsi non pro venerat, nec quod ei apponeret habebal, ab amico mutua charitate, pro ipsa tamen communis naturæ sibi tres panes cupiens commodari, quibus forsocietate debeatur.

tasse ipsa Trinitas unius substantiæ figurata est, CAPUT VII. — Sed ii nos multum justegue delec- jam cum suis servis dormientem petitor instantistant, a quibus vicissim sancte casteque diligimur. simus et molestissimus excitavit, ut daret ei quanIsta cum habentur, ut teneantur, cum autem non tos volebat, magis et ipse vitando tædium quam habentur, ut habeantur, orandum est.

benevolentiam cogitando : ut hinc intelligeremus, 14. Hoccine totum, et hæc sunt omnia quibus bea- si dare cogitur qui cum dormiat, a pelente escilatur tæ summa vitæ colligitur ? an aliquid aliud veritas invitus, quanto det benignius qui nec dormire novit, docet quod his omnibus præferatur ? Nam et illa et dormientes nos excitat ut petamus. sufficientia, et ipsa incolumitas, vel propria vel 16. Hinc est et illud : Petite et accipietis ; quærile amicorum, quamdiu temporalis est, pro æternæ et invenietis ; pulsate et aperietur vobis. Omnis vitæ adeptione abjicienda est : quanquam fortasse enim qui pelil accipit, et quærens invenil, et pulcorpus, animus vero nullo modo sanusexistimandus santi aperietur. Aut quis est ex vobis homo, a quo est, qui non temporalibus æterna præponit ; neque filius suus panem petil, numquid lapidem porrigit enim in tempore utiliter vivitur, nisi ad comparan- ei? aul si piscem petit, numquid serpentem porrigit dum merituin quo in æternitate vivatur. Ad illam illi ? aut si ovum petit, numquid porrigit ei scorergo unam vitam, qua cum Deo et de Deo vivitur, pium ? Si eryo vos, cum silis mali, nostis bona data cætera quæ utiliter et decenter optantur, sine dubio dare filiis vestris, quanto magis Pater vester cælestis referenda sunt. In eo quippe nosmetipsos diligi. dabit bona petentibus se (Id. x1, 5-13) ? Cum ergo mus, si Deum diligimus : et ex alio præcepto pro- secundum tria illa quæ commendat Apostolus, fides ximos nostros sicut nosmetipsos ita vere diligimus, significetur in pisce, vel propter aquam Baptismi, si eos ad Dei similem dilectionem, quantum in vel quod in hujus sæculi fluctibus integra est; cui nobis est, perducamus. Deum igitur diligimus prop- contrarius est ille serpens, qui ut non crederetur ter seipsum, et nos ac proximos propter ipsum: nec Deo, venenosa fraude persuasit: spes in ovo, quia cum ita vivimus, jam nos in ipsa beata vita cons- vita pulli nondum est, sed futura est, nec jam titutos existimemus, quasi nihil sit amplius quod videtur, sed adhuc speratur ; spes enim quæ videoremus. Quomodo enim jam beate vivimus, cum tur, non est spes (Rom. vii, 24); cui contrarius est illud adhucdesit, propter quod unum bene vivimus ? scorpius, quoniam qui sperat alernam vitam, quæ

CAPUT VIII. — 15. Utquid ergo per multa disper- retro sunt obliviscitur, et in anteriora se extendit; gimur, et quærimus quid oremus, timentes ne forte cui noxium est retro respicere ; scorpius autem ex sicut non oportetoremus, ac non potius cum Psalmo ea parte cavendus est, quam venenatam et aculea

tam retrorsum habet : charitasin pane ; major enim non est improbum nec inutile. Neque enim, ut nonhorum charitas (1 Cor. xi, 13), et in cibis utique nulli putant, hoc est orare in multiloquio, si diuvincit cætera panis utilitas ; cui contrarius est la- tius oretur. Aliud est sermo multus, aliud diuturpis, quoniam dura corda respuunt charitatem : sive nus affectus. Nam et de ipso Domino scriptum est aliud aliquid congruentius ista significent, tamen quod pernoctaverit in orando (Luc. vi, 12), et quod qui novit bona data dare filiis suis, petere nos et prolixius oraverit (ld. xxv, 43) : ubi quid quam quærere et pulsare compellit.

nobis præbebat exemplum, in tempore predator 17. Quod quare faciat, qui novitquid nobis neces- opportunus, cum Patre exauditor æternus ? sarium sit, priusquam petamus ab eo, movere 20. Dicuntur fratres in Ægypto crebras quidem animum potest, nisi intelligamus quod Dominus habere orationes, sed eas tamen brevissimas, et et Deus noster non voluntatem nostram sibi velit raptim qnodammodo jaculatas, ne illa vigilanter innotescere, quam non potestignorare; sed exerceri erecta, quæ oranti plurimum necessaria est, per in orationibus desiderium nostrum, quo possimus productiores moras evanescat atque hebetetur incapere quod præparat dare. Illud enim valde ma- tentio. Ac per hoc etiam ipsi satis ostendunt, hanc gnum est, sed nos ad capiendum parvi et angusti intentionem, sicut non est obtundenda, si perdu. sumus. Ideo nobis dicitur : Dilatamini ; nesitis ju- rare non potest, ita si perduraverit, non cito esse gum ducentes cum infidelibus (Il Cor. vi, 13, 14). rumpendam. Absit enim ab oratione multa locuTanto quippe illud quod valde magnum est, quod tio, sed non desit multa precatio, si feryens persenecoculus vidit, quia non est color; nec auris audi- verat intentio. Nam multum loqui, est in orando vit, quia non est sonus; nec in cor hominis ascen- rem necessariam superfluis agere verbis. Multum dit (1 Cor. II, 9), quia cor hominis illuc debet as- antem precari, est ad eum quem precamur,

diucendere, sumemus capacius, quanto id et fidelius turna et pia cordis excitatione pulsare. Nam plecredimus, et speramus firmius, el desideramus ar- rumque hoc negotium plus gemitibus quam serdentius.

monibus agitur, plus fletu quam affatu. Ponit auCAPUT IX. 18. In ipsa ergo finde spe et tem lacrymas nostras in conspectu suo, et gemicharitate continuato desiderio semper oramus.

tus noster non est absconditus ab eo qui omnia per Sed ideo per certa intervalla horarum et temporum Verbum condidit, et humana verba non quærit. etiam verbis rogamus Deum, ut illis rerum sigois CAPUT XI. 21. Nobis ergo verba necessaria nos ipsos admoneamus, quantumque in hoc desi- sunt, quibus commoneamur et inspiciamus quid derio profecerimus nobis ipsis innotescamus, et ad petamus, non quibus Dominum seu docendum seu hoc augendum nos ipsos acrius excitemus. Dignior flectendum esse credamus. Cum ergo dicimus, enim sequetur effectus, quem ferventior precedit Sanctificetur nomen luum, nos ipsos admonemus affectus. Ac per hoc et quod ait Apostolus, Sine in- desiderare ut nomen ejus quod semper sanctum termissione orate (1 Thess. v, 17), quid est aliud est, etiam apud homines sanctum habeatur, hoc quam, Beatam vitam, quæ nulla nisi æterna est, ab est non contemnatur ; quod non Deo, sed hominieo qui eam solus dare potest, sine intermissione bus prodest. Et in eo quod dicimus, Adveniat redesiderate ? Semper ergo hanc a Domino Deo desi- gnum tuum, quod seu velimus, seu nolimus, utique deremus, et oremus semper. Sed ideo ab aliis cu- veniet, desiderium nostrum ad illud regnum exciris atque negotiis, quibus ipsum desiderium quo- tamus, ut nobis veniat, atque nos in eo regnare dammodo tepescit, certis horis ad negotium orandi mereamur. Cum dicimus, Fiat voluntas tua sicut mentem revocamus, verbis orationis nos ipsos ad- in cælo el in terra,nobis ab illo precamur ipsam obemonentes in id quod desiramus, intendere, ne quod dientiam, ut sic a nobis fiat voluntas ejus, quem. tepescere cæperat, omnino frigescat, et penitus admodum fit in cælestibus ab Angelis ejus. Cum exstinguatur, nisi crebrius inflammetur. Unde et dicimus, Panem nostrum quotidianum da nobis hoillud quod idem apostolus ait, Postulationes ves- die ; per id quod dicitur hodie, significatur hoc temtræ innotescant apud Deum (Philipp. iv, 6), non pore ubi vel illam sufficientiam petimus, a parte sis accipiendum est, tanquam Deo innotescant, quæ excellit, id est nomine panis totam significanqui eas et antequam essent utique noverat, sed no- tes; vel Sacramentum fidelium, quod in hoc tembis innotescant apud Deum per tolerentiam, non pore, necessarium est, non tamen ad hujus tempoapud homines per jactantiam. Aut forte etiam in. ris, sed ad illam æternam felicitatem assequendam. notescant Angelis qui sunt apud Deum, ut quodam- Cum dicimus, Dimitte nobis debila nostra sicut nos modo eas offerant Deo, et de his consulant, et quod dimittimus debitoribus nostris, nos admonemus eo jubente implendum esse cognoverint, sicut opor- et quid petamus, et quid faciamus, ut accipere metere ibi cognoverint, hoc nobis vel evidenter vel la- reamur. Cum dicimus, Ne nos inferas in tentatiolenter apportent : dixit enim angelus homini : Et nem, nos admonemus hoc petere, ne deserti ejus nunc quando orabastu et Sara, egoobtuli orationem adjutorio alicui tentationi vel consentiamus decepti, vestram in conspectu clarilatis Dei (Tob. x1, 12). velcedamus afflicti.Cum dicimus, Libera nos a malo

CAPUT X. — 19. Quæ cum ita sint, etiam cum diu (Matth. vi, 9-13), nos admonemus cogitare, nondum orare vacat, id est cum alia bonarum et necessaria- nos esse in eo bono ubi nullum patiemur malum. rum actionum non impediuntur officia, quamvis et Et hoc quidem ultimum quod in dominica oratione in eis, ut dixi, desiderio illo semper orandum sit, positum est, tam late patet, ut homo christianus in