Obrázky na stránke
PDF
ePub

semine omnes gentes habituræ benedictionem præ- proba per infidelitatem gens ipsa Judæorum a senuntiantur (Gen. XII, 2). Hic unum Deum verum dibus exstirpata, per mundum usquequaque discolens universitatis creatorem, gignit filium senex, pergitur, ut ubique portet Codices sanctos, ac sic de conjuge quam spe pariendi penitus destitutam prophetiæ testimonium, qua Christus et Ecclesia sterilitas ætasque jam fecerat. Propagalur ex illo prænuntiata est, ne ad tempus a nobis fictum numerosissimus populus, multiplicatus in Ægypto, existimaretur, ab ipsis adversariis proferatur ; ubi quo illam stirpem ex orientalibus partibus, pro- etiam ipsos prædictum est non fuisse credituros. missis effectisque crebescens dispositio divina trans- Templa et simulacra dæmopum, ritusque sacrimiserat. Educitur ex Ægypti servitute gens valida, legi paulatim atque alternatim secundum prædicta horrendis signis atque miraculis ; pulsisque impiis prophetica subvertuntur. Hæreses adversus nomen gentibus, in terram promissionis perducta et cons. Christi, sub velamento tamen nominis Christi, ad tituta, regoo etiam sublimatur. Deinde prevales. ad exercendam doctrinam sanctæ religionis, sicut cente peccato, sacrilegis ausibus Deum verum, qui prænuntiatæ sunt, pullulant. Hæc omnia sicut leeis tanta beneticia contulerat, sæpissime oftendens, guntur prædicta, ita cernuntur impleta, atque ex variisque flagellata cladibus, et prosperitatibus his jam tot et tautis quæ restant, exspectantur consolata, usque ad Christi incarnationem declara- implenda. Quæ tandem mens avida æternitatis, tionemque perducitur. Quem Christum, Dei Ver- vitæque præsentis brevitate permota, contra hujus bum, Dei Filium, Deum in carne venturum, mo- divinæ auctoritatis lumen culmenque contendat ? riturum, resurrecturum, in cælum ascensurum, CAPUT V. – 17. Quæ disputationes, quæ litteræ præpollentissimo suo nomine, in omnibus gentibus quorumlibet philosophorum, quæ leges quarumlidicatos sibi populos habiturum ; inque illo remis, bet civitatum, duobus præceptis, ex quibus Chrissionem peccatorum, salutemque æternam futuram tus dici totam Legem Prophetasque peudere, ullo esse credentibus, omnia gentis illius promissa, modo sint comparandæ : Diliges Dominum Deum omnes prophetiæ, sacerdotia, sacrificia, templum, tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ei et cuncta omnino sacramenta sonuerunt.

tota mente tua; et, diliges proximum tuum tanquam 16. Venit ei Christus ; complentur in ejus ortu,

teipsum ? (Matth. XX1, 37, 39). Hic physica, quovita, dictis, factis, passionibus, morte, resurrec

niam omnes omnium naturarum causæ in Deo tione, ascensione, omnia præconia Prophetarum

creatore sunt. Hic ethica, quoniam vita bona el (Matth.1,25). Mittit Spiritum sanctum, implet fideles honesta non aliunde formatur, quam cum ea quæ una in domo congregatos(Ac1.11,2),ethocipsum pro

diligenda sunt, quemadmodum diligenda sunt', missu morando atque desiderando exspectantes.Im. diliguntur, hoc est Deus et proximus. Hic logica, pleti autem Spiritu sancto, loquuntur repente linguis

quoniam veritas lumenque animæ rationalis, nonomnium gentium, arguunt fidenter errores, prædi

nisi Deus est. Hic etiam laudabilis reipublicæ sacant saluberrimam veritatem, exhortanlurad pæni

lus : neque enim conditur et custoditur optime tentiam præteritæ culpabilis vitæ, indulgentiam de

civitas, nisi fundamento et vinculo fidei, firmæque divina gratia pollicentur. Prædicationem pietatis

concordiæ, cum bonum commune diligitur, quod veræque religionis signa congruentia et miracula summum ac verissimum Deus est, atque in illo consequuntur. Excitatur adversus eos sæva infi

invicem sincerissime se diligunt homines, cum delitas ; tolerant prædicta, sperant promissa, do

propter illum se diligunt, cui, quo animo diligant, cent præcepta. Numero exigui per mundum disse.

occultare non possunt. minantur, populos facilitate mirabili convertunt,

18. Modus autem ipse dicendi, quo sancta Scriinter inimicos augentur, persecutionibus crescunt,

ptura contexitur, quam omnibus accessibilis, quamper afflictionum augustias usque in terrarum ex

vis paucissimis penetrabilis ! Ea quæ aperta contitrema dilatantur. Ex imperitissimis, ex abjectissi

net, quasi amicus familiaris, sine fuco ad corloqui. mis, ex paucissimis illuminantur, nobilitantur,

tur indoctorum atque doctorum : ea vero quæ in multiplicantur præclarissima ingenia, cultissima

mysteriis occultat, nec ipsa eloquio superbo erieloquia ; mirabilesque peritias acutorum, facun- git, quo non audeat accedere meus tardiuscula et dorum atque doctorum subjugant Christo, et ad

inerudita, quasi pauper ad divitem ; sed invitat prædicandum viam pietatis salutisque convertunt, omnes humili sermone, quos non solum manifesta Alternis adversitatibus et prosperitatibus rerum,

pascal, sed etiam secreta exerceat veritate, hoc in patientiam et temperantiam vigilanter exercent:

promptis quod in reconditis habens. Sed ne aperta mundo declinante in extrema, fessisque rebus æta

fastidirentur, eadem rursus operta desiderantur, tem ultimam protestante, multo fidentius, quia et

desiderata quodam modo renovantur, renovata hoc prædictum est, æternam civitatis cælestis feli

suaviter intimantur. His salubriter et prava corricitatem exspectant. Atque inter hæc omnia, contra

guntur, et parva nutriuntur, et magna oblectantur Ecclesiam Christi impiarum gentium infidelitas

ingenia. Me huic doctrinæ inimicus est animus, fremit : evincit illa patiendo, et inconcussam fidem

qui vel errando eam nescit esse saluberrimam, vel inter obsistentium sævitiam profitendo. Revelatæ

odit ægrotando medicinam. veritatis, quæ diu promissis mysticis velabatur, sacrificio succedente, illa sacrificia quibus hoc

1 Edd. omittunt, quemadmodum diligenda sunt; quæ

verba in Vatic. quinque, et in septemdecim Callic. Mss. figurabatur, templi ipsius eversione tolluntur. Re- reperiuntur.

19. Vides quam prolixam epistolam fecerim. Si illo, sive etiam ab aliis vel suggerantur, vel ingequid ergo te movet, atque inter nos pertractari tan- rantur, ad te potius pro viribus nostris pertractata ti habes, non tibi faciat angustias usitatarum epis- et soluta mitti debuerunt; non sic quemadmodum tolarum velut custodiendus modus; quia et optime de his agendum est librorum negotio, sed quemadnosti quam grandes eas veteres habuerint, cum modum potest epistolari sat esse colloquio, ut si aliquid agerent quod explicare breviter non vale. tibi visum fuerit, qui eorum motus quotidianis disrent. Et si auctorum ad alias litteras pertinentium putationibus experiris, et illis legantur hæ litteræ. mos esset alius, nostrorum nobis in hac re dignius At si auriculis eorum minus pietate fidei præcultis, iunitanda præberetur auctoritas. Inspice ita modum sermo iste non sufficit, prius inter nos quod eis Epistolarum apostolicorum, vel eorum etiam qui putas sufficere peragatur, tum demum ad illos quod illa divina eloquia tractaverunt ; et non pigeat te peractum fuerit perferatur. Multa enim sunt, a quivel multa querendo proponere, si multa te per- bus sensus eorum si adhuc abhorret et resilit, vel movent, vel aliquando diutius versare quod quæ- uberiore vel subtiliore ratione, vel certe auctoritate ris, ut quantum fieri per tales quales sumus potest, cui resistere indignum putent, persuaderi aliquando non remaneat dubitationis nubilum quod obstet forsitan possint. lumini veritatis.

2. Ergoin epistola tua posuisti, moveri quosdam, 20. Scio enim Excellentiam tuam, quorumdam cur hic Deus, qui et veteris Testamenti Deus esse perpeti obstinatissimas contradictiones, qui prop- firmatur, spretis veteribus sacrificiis, delectatus sit terea putant, vel putari volunt christianam doctri- novis. Nihil enim corrigi posse asserunt, nisi quod nam utilitati non convenire reipublicæ, quia nolunt ante non recte factum probaretur ; vel quod semel stare rempublicam firmitate virtutum, sed impu- recte factum sit, nullatenus immutari debuisse. nitate vitiorum. Non autem sicut regi homini, vel Recte enim facta dicunt mutari nisi injuste non cuilibet principi civitatis, ita etiam Deo quidquid posse. Hæc verba ex litteris tuis in has meas transa multis peccatur inultum est. Misericordia vero tuli. Quibus si respondere copiose velim, tempus ejus el gratia prædicata hominibus per hominem me citius quam exempla defecerint, quibus rerum Christum, impartita autem per Deum Deique filium ipsa natura et opera humana, certa ratione, pro eumdem ipsum Christum, non deserit eos qui ex temporum opportunitate mutentur, nec tamen ejus fide vivunt, eumque pie colunt, sive mala hu- eadem ratio sit mutabilis qua ista mutantur. Unde jus vitæ patienter fortiterque éxperiantur, sive bonis pauca commemorem, ut ex his excitata quodamejus misericorditer ac temperanter utantur ; æter- modo jam per plura similia vigil currat intentio. num pro utroque præmium recepturi in civitate Nonne hiemiæstas, addito sensim calore, succedit? superna atque divina, ubi jam non sit moleste nonne diurnis tempora nocturna vertuntur ? Quotoleranda calamitas, nec laboriose frenanda cupi- ties nostre variantur ætates I adolescentiæ pueditas, sed sola sine ulla difficultate, et cum perfecta ritia non reditura cedit; juventus adolescentiæ non libertate retinenda Dei et proximi charitas. Incolu- mansura succedit ; finiens juventutem senectus mem felicioremque te misericordissima Dei omni- morte finitur. Hæc omnia mutentur, nec mutatur potentia tueatur, domine illustris etmerito insignis, divinæ providentiæ ratio, qua fit ut ista mutentur. ac præstantissime fili. Sanctam etin Christo dignis. Non autem,opinor,cum agricola æstate aliud jussesime honorandam matrem, cujus pro te Deus rit, quam jusserat hieme, ratio mutatur agriculturæ. preces exaudiat, pro meritis vestris officiosissime Et cum mane surgit qui nocte quiescebat, vitæ saluto. Sanctus frater et coepiscopus meus Possi- consilium non mutavit. Aliud magister adolescenti dius Præstantiam vestram multum salutat.

quam puero solebat, imposuit. Doctrina igitur EPISTOLA CXXXVIII' (a).

constans, mutato præcepto non mutata mutavit Augustinus ad Marcellinum, respondens epistolæ instructionem.

136, qua nimirum ille petierat ut satisfaceret 3. Nam magnus ille nostrorum temporum meVolusiano, et significarat quosdam reprehendere

dicus Vindicianus, consultus a quodam, dolori quod Deus veterem Legem abrogasset, necnon asserere doctrinam evangelicam esse perniciosam

ejus adhiberi jussit quod in tempore congruere reipublicæ ; ac demum non deesse qui Apollonii videbatur; adhibitum sanitas consecuta est. Deinde Apuleiique magica ludibria miraculis Christi

post annos aliquot eadem rursus corporis causa præferrent.

commota *, hoc idem ille putavit adhibendum ; Domino eximio et merito insigni, charissimo ac

adhibitum vertit in pejus. Miratus recurrit ad medesiderantissimo filio MARCELLINO, AUGUSTINUS, in

dicum, indicat factum : at ille ut erat acerrimus, Domino salutem.

ita respondit, Ideo male acceptus es, quia ego non CAP. PRIMUM. 1. Illustri viro et eloquentissi- jussi ; ut omnes qui audissent, parumque homimo, nobisque dilectissimo Volusiano', non amplius

nem nossent non eum arte medicinali fidere, sed quam ad illud quod inquirendum putavit, respon

nescio qua illicita potentia putarent. Unde cum esset dendum fuit : ad ea vero quæ mihi pertractanda

a quibusdam postea stupentibus interrogatus, atque solvenda in epistola tua ipse misisti, sive ab · Edd., filio Volusiano. At Mss. carent voce, filio. · Edd., mutato præcepto non mutat instructionem. At

Emendata ad eosdem Cdd. cum CXXXVI, et præterea Mss. viginti, non mutata mutavit instructionem. Prætuad alterum bo. et ad sextum v.

limus. (a) Alias 5 : quæ autem 138 erat, nunc 122. Scripta * Edd., causa commotus hoc. Nos reposuimus commoti, eodem tempore.

ex Mss. qui paulo post omittunt vocem adhibitum.

aperuit quod non intellexerant, videlicet illi ætati 7. Nimis autem longum est, convenienter dispujam non hoc se fuisse jussurum. Tantum igitur tare de varietate signorum, quæ cum ad res divivalet ratione atque : artibus non mutatis, quid se- nas pertinent, Sacramenta appellantur. Sicut autem cundum eas sit pro temporum varietate mutandum. non ideo mutabilis homo', quia mane aliud, aliud

4. Non itaque verum est quod dicitur, semel recte vespere ; illud hoc mense, illud alio; non hoc isto factum, nullatenus esse mutandum. Mutata quippe anno quod illo : ita non ideo mutabilis Deus, quia temporis causa, quod recte ante factum fuerat, ita universi sæculi priore volumine aliud, aliud posmular vera ratio plerumque flagitat, ut cum ipsi teriore sibi jussit offerri, quo convenienter signifidicant, recte non fieri si mutetur, contra veritas tiones ad doctrinam religionis saluberrimam perclamel, recte non fieri nisi mutetur ; quia utrum- tinentes, per mutabilia tempora sine ulla suimuta. que tuncerit rectum, si erit pro temporum varietate tione disponeret. Nam ut noverint, quos hæc diversum. Quod enim in diversitate personarum movent, jam hoc fuisse in ratione divina, nec cum uno tempore accidere potest, ut huic liceat aliquid ista nova constituerentur, subito priora displicuisse impune facere, non liceat illi; non quod dissimilis velut mutabili voluntate, sed hocjam fixum et stares sit, sed quod is qui facit : ita ab una eademque tutum fuisse in ipsa sapientia Dei, cui de majoripersona diversis temporibus, tunc oportet aliquid bus etiam rerum mutationibus eadem Scriptura fieri, tunc non oportet; non quod sui dissimilis sit dicit : Mutabis ea, et mutabuntur : lu autem idem qui facit, sed quando facit.

ipse es (Psal. ci, 27, 28) ; insinuandum est eis, 5. Hæc quæstio quam late pateat, profecto videt mutationem istam sacramentorum Testamenti ve. quisquis pulchri aptique distantiam sparsam quo

teris et novi etiain prædictam fuisse propheticis dammodo in universitate rerum valet, neque negli

vocibus. Ita enim videbunt, si poterunt, id quod in git intueri. Pulchrum enim per seipsum conside- tempore novum est, non esse novum apud eum ratur atque laudatur, cui turpe ac deforme contra- qui condidit tempora, et sine tempore habet omnia rium est. Aptum vero, cui ex adverso est ineptum, quæ suis quibusque temporibus pro eorum vaquasi religatum pendet aliunde, nec ex semetipso, rietate distribuit. Nam et in illo psalmo, unde com. sed ex eo cui connectitur, judicatur : nimirum etiam memoravi aliquid, quo demonstrarem non egere decens atque indecens, vel hoc idem est, vel pe. Deum sacrificiis nostris, cui dicitur : Dixi Domino, riode habelur. Age nunc, ea quæ diximus, refer ad Deus meus es tu, quoniam bonorum meorum non illud unde agitur. Aptum fuit primis temporibus eges ; paulo post legitur ex persona Christi, Non sacrificium quod præceperat Deus, nunc vero non congregabo conventicula eorum de sanguinibus, ita est. Aliud enim præcepit quod huic tempori hoc est pecorum victimis, quibus prius congregaaptum esset, qui multo magis quam homo novit bantur conventicula Judæorum : et alibi dicit, quid cuique tempori accommodate adhibeatur; Non accipiam de manu tua vitulos, neque de grequid quando impertiat, addat, auferat, detrahat, gibus tuis hircos (Psal. xlix, 9) : et alius propheta, augeat, minuatve, immutabilis mutabilium, sicut Ecce, inquit, dies venient, dicit Dominus, el con: creator, ita moderator, donec universi sæculi pul. firmabo super domum Jacob testamentum novum, chritudo, cujus particulæ sunt quæ suis quibusque non sicut testamenlum quod disposui patribus temporibus apta sunt, velut magnum carmen cu- eorum, cum eduxi eos de terra Ægypti (Jer. XIII, jusdam ineffabilis modulatoris excurrat, atque inde 31, 32) Et alia multa sunt de hac re testimonia, qui. transeant in æternam contemplationem speciei

bus hoc Deum facturum esse prædictum est, quæ qui Deum rite colunt, etiam cum tempus est fidei. commemorare nunc longum est. 6. Falluntur autem qui existimant hæc Deum ju

8. Hic jam si satis constitit, quod recte alio tembere causa sua utilitatis vel voluptatis : et merito

pore constitutum est, idem recte alio tempore posse moventur cur Deus ista mutaverit, quasi delecta.

mutari, mutantis opere, non dispositione mulata, tione mulabili aliud sibi jubens offerri illo prius

quam dispositionem intelligibilis ratio continet, tempore, aliud isto. Non autem ita est. Nihil Deus

ubi sine tempore simul sunt quæ in temporibus jubet quod sibi prosit, sed illi cui jubet. Ideo ve- simul fieri non possunt, quia tempora non simul rus est Dominus, qui servo non indiget, et quo ser- currunt; quispiam fortassis exspectet causas a novus indiget. In ea quippe Scriptura quæ vetus dicitur bis ipsius mutationis accipere,quod ipsenostiquam Testamentum, et eo tempore quo adhuc illa offe

prolixisit negotii. Verumtamen breviter dici potest, rebantur sacrificia quæ hoc tempore non offerun- quod homini acuto fortasse suffecerit, aliis sacratur, dictum est : Dixi Domino, Deus meus es tu, mentis prænuntiari Christum cum venturus esset, quoniam bonorum meorum non eges (Psal. xv, 2). aliis cum venisset annuntiari oportuisse ; sicut mo Nec illorum ergo sacrificiorum egebat Deus, nec

do nos idipsum loquentes, diversitas rerum comcujusquam eget unquam, sed rerum divinitus im

pulit etiam verba mutare. Siquidem aliud est præpartitarum, vel imbuendo virtutibus animo, vel

nuntiari, aliud annuntiari ; aliud cum venturus æternæ saluti adipiscendæ, quædam signa sunt, aliud cum venisset. quorum celebratione atque functione, non Deo,

CAPUT II. – 9. Nunc deinde videamus quale sit sed nobis utilia pietatis officia exercentur.

illud in epistola tua sequitur. Adjecisti enim eos · Mss. quinque, valet ratio, ut artibus. Alii, ratione

dicere quod Christi prædicatio atque doctrina reiatque artibus,

· Mss. septemdecim, Deus.

publicæ moribus nulla ex parte conveniat, cujus tate conscripta in Christi ecclesiis lectitentur, quis hoc constet esse præceptum, ut nulli malum pro vel ab illa religione alienus, ita surdus est ut ignomalo reddere debeamus ( Rom. XII, 17), et percutien- ret ? Ad hoc enim et illa pertinent, quæ malum ti aliam præbere maxillam, et pallium dare ei qui exagitare quam discere,alteram percutienti præbentunicam auferre perstiterit, et cum eo qui nos an- dam esse maxillam, volenti auferre tunicam dan. gariare voluerit, ire debere spitio itineris dupli- dum etiam pallium, cum angariante duplicandum cato (Matth. v, 39-41). Quæ omnia reipublicæ mo- viam. Hoc quippe fit ut vincatur bono malus, imo ribus asseruntur esse contraria : Nam quis, inqui- in homine malo vincatur bono malum, et homo libeunt, tolli sibi ab hoste aliquid patiatur, vel Romanæ retur a malo, non exteriore et alieno, sed intimo provinciæ deprædatoribus non mala velit belli ac suo, quo gravius et perniciosius quam cujusvis jure reponere? Hæc atque hujusmodit verba obtre- hostis extrinsecus immanitate vastatur. Qui ergo ctantium, sive non tando, sed quærendo talia vincit bono malum, patienter amittit temporalia loquentium, opero sius fortasse refellerem, nisi hæ commoda, ut doceat quam pro fide atque justitia disceptationes habet rentur cum viris liberaliterinsti- contemnenda sint,quæ ille nimis amando fit malus; utis. Unde quid opus est ut diutius laboremus, ac non ac sicinjuriosus ab eo ipso cui fecit injuriam, discat ipsos potius percontemur quomodo poterant gu- qualia sint propter quæ fecit injuriam, atque in bernare atque augere rempublicam, quam expar- concordiam, qua nihil est utilius civitati, pænitens va et inopi magnam opulentamque fecerunt, qui acquiratur, victus non sævientis viribus, sed beneaccepta injuria ignoscere quam persequi malebant volentia patientis. Tunc enim recte fit, cum videtur (Sallustius, Bell. Catil.) ? quomodo Cæsari admi- ei profuturum esse propter quem fit, ad operandam nistratori utique reipublicæ, mores ejus extollens in eo correctionem atque concordiam. Hoc certe Cicero dicebat, quod nihil oblivisci soleret nisi in- animo faciendum est, etiamsi alius exitus consequajurias (Orat. pro Q. Ligario.) ? Dicebat enim hoc tur, nec corrigi velit atque pacari, propter quem tam magnus laudator, aut tam magous adulator : corrigendum atque pacandum, velut curandum sed si laudator, talem Cæsarem noverat ; si autem et sanandum, adhibita est ista medicina. adulator, talem esse debere ostendebat principem 12. Alioquin si verba attenderimus, eorumque civitatis, qualem illum fallaciter prædicabat. Quid proprietati serviendum putaverimus, non est præest autem non reddere malum pro malo, nisi ab. benda maxilla dextera, si sinistra fuerit percussa. horrere ab ulciscendi libidine ? quod est accepta Quoniam, Si quis te, inquit, percusserit in macilignoscere malle quam persequi, et nihil nisi in. lam dexleram, præbe illi el sinistram (Malth. v, 39): jurias oblivisci.

magis autem sinistra percutitur, quod ad dexteram 10. Hæc cum in eorum leguntur auctoribus, excla

ferientis facilior ictus est. Sed sic intelligi solet, ac matur et plauditur; describi atque prædicari mores si dictum esset : Si quis in te meliora fuerit persevidentur, quibus dignum esset exsurgere civitatem cutus, et inferiora ei præbe, ne vindictæ potius quæ tot gentibus imperaret, quod accepta injuria quam patientiæ studens contemnas æterna pro temignoscere quam persequi malebant. Cum vero le- poralibus, cum potius temporalia pro æternis congitur præcipiente auctoritate divina, non redden- temnenda sint, tanquam sinistra pro dextris. Hæc dum malum pro malo; cuin hæc tam salubris ad- semper fuit sanctorum martyrum intentio : vindicta monitio congregationibus populorum, tanquam enim ultima juste poscitur, quando nullus jam respublicis utriusque sexus atque omnium ælatum et tatcorrectionis locus, extremo scilicet summoque dignitatum scholis, de superiore loco personat, ac- judicio. Nunc vero cavendum est, ne vindicandi cusatur religio tanquam inimica reipublicæ ! Quæ cupiditate amittatur, ut nihil aliud dicam, ipsa pasi, ut dignum est, audiretur, longe melius Romulo, tientia, quæ pluris est habenda quam omne quod Numa, Bruto, cæterisque illis Romanæ gentis prie- potest etiam invito inimicus auferre. Namque alius claris viris,constitueret, consecraret, firmaret, auge- evangelista in eadem sententia nullam fecit dexteræ retque rempublicam. Quid enim est respublica, nisi mentionem, sed tantum maxillam et alteram nomires populi? Res ergo communis, res utique civitatis. navit (Luc. vi, 29), ut aliquanto distinctius intelliQuid est autem civitas, nisi multitudo hominum geretur in alio, ipse autem simpliciter eamdem pain quoddam vinculum redacta concordiæ ? Apud tientiam commendaret 1. Paratus itaque debet eos enim ita legitur: Brevi multitudo dispersa atque esse homo justus et pius, patienter eorum malitiam vaga, concordia civitas facta erat. Quæ porro præ- sustinere, quos fieri bonos quærit, ut numerus pocepta concordiæ in suis templis unquam illi legenda tius crescal bonorum, non ut pari malitia se quocensuerunt ? Quandoquidem miseri quærere coge- que numero addat malorum. bantur, quonam modo sine offensione cujusquam 13. Denique ista præcepta magis ad præparatioeorum discordes inter se deos suos colere possent: nem cordis quæ intus est, pertinere, quam ad opus quos si imitari discordando vellent, rupto concor- quod in aperto fit ; ut teneatur in secreto animi diæ vinculo civitas laberetur; quod postea paulatim 1 Edd, : Intelligeretur in altero ipsum alterum simplidecoloratis corruptisque moribus agi coepit per

citer eamdem patientiam commendare. At Mss. omnes

habent : Intelligeretur in alio, ipse aulem... commendaret ; bella civilia.

id est, ut in Matthæo distinctius intelligeretur, tempo11. Quanta vero præcepta concordiæ non huma

ralia pro æternis tanquam sinistra pro dextris contem

nenda esse, atque cavendum ne vindicandi cupiditate nis disputationibus exquisita, sed divina auctori

patientia amittatur.

patientia cum benevolentia, in manifesto autem contra hoc malum publicum clamat, ab impiis id fiatquod eis videtur prodesse posse, quibus bene populis blasphematur, et dii tales requiruntur, in velle debemus, hinc liquido ostenditur, quod ipse quorum honorem ea ipsa theatrica, corporum et Dominus Jesus exemplum singulare patientiæ,cum animorum dedecora celebrentur. Hæc si Deus polpercuteretur in faciem respondit : Si male dixi, ex- lere permittat, tunc indignatur gravius; hæc si impuprobra de malo ; si autem bene, quid me cædis (Joan. nita dimittat, tunc punit infestius. Cum vero evertit XVIII, 23) ? Nequaquam igitur præceptum suum, si subsidium vitiorum, et copiosas libidines inopes verba intueamur, implevit. Neque enim præbuit reddit, misericorditer adversatur. Misericorditer percutienti alteram partem, sed potius prohibuit, enim, si fieri posset, etiam bella gererentur a bonis, ne qui fecerat injuriam, augeret ; et tamen paratus ut licentiosis cupiditatibus domitis hæc vitia pervenerat non solum in faciem percuti, verum etiam derentur, quæ justo imperio vel exstirpari vel premi pro his quoque a quibus hæc patiebatur crucifixus debuerunt. occidi, pro quibus ait in cruce pendens : Pater, 15.Nam sichristiana disciplina omnia bella culpaignosce illis, quia nesciunt quid faciunt (Luc. xxii, ret, hoc potius militibus consilium salutis petenti34). Nec Paulus apostolus præceptum Domini et bus in Evangelio diceretur, ut abjicerent arma,seque magistri sui videtur implesse, ubi etiam ipse per

omnino militiæ subtraherent. Dictum est autem cussus in faciem, dixit principi sacerdotum : Per- eis : Neminem concusseritis, nulli calumniam fececutiet te Deus, paries dealbate. Sedes judicans me ritis; sufficiat vobis stipendium vestrum (Luc. 11, secundum Legem, et contra Legem jubes me percuti; 14). Quibus proprium stipendium sufficere debere Et cum a circumstantibus diceretur, Injuriam facis, præcepit, militare utique non probibuit. Proinde qui principi'sacerdotum,irridenter eos admonere voluit doctrinam Christi adversam dicunt esse reipublicæ, quid dixerit, ut qui saperent, intelligerent jam des- dent exercitum talem quales doctrina Christi esse truendum esse adventu Christi parietem dealba- milites jussit ;dent tales provinciales, tales maritos, tum, hoc est, hypocrisim sacerdotii Judæorum : ait tales conjuges, tales parentes, tales filios, tales domiquippe, Nescivi, fratres, quia princeps est ; scrip- nos, tales servos, tales reges, tales judices, tales tum est enim,Principi populi tui non maledices (Act. denique debitorum ipsius fisci redditores et exacxxm, 3-5); cum procul dubio, qui in eodem populo tores, quales esse præcepit doctrina christiana, et creverat, atque ibi Lege fuerat eruditus,illam prin- audeant eam dicere adversam esse reipublicæ ; imo cipem sacerdotum nescire non posset, nec eos vero non dubitent eam confiteri magnam, si obquibus ita notus erat, ullo modo falleret quod nes- temperetur, salutem esse reipublicæ. ciret.

CAPUT III. — 16. Utquid autem ad illud respon14. Sunt ergo ista præcepta patientiæ semper in deam quod dicunt, per quosdam imperatores chricordis præparatione retinenda, ipsaque benevo stianos multa mala imperio accidisse Romano ? lentia, ne reddatur malum pro malo, semper in vo- Hæc generalis conquestio calumniosa est(a). Nam luntate complenda est. Agenda sunt autem multa, si apertius certe de præteritis imperatoribus aliqua etiam cum invitis benigna quadam asperitate plec- commemorarent, possem similia vel fortasse etiam tendis, quorum potius utilitati consulendum est graviora de imperatoribus non christianis et ego quam voluntati; quod in principe civitatis luculen- commemorare, ut intelligerent , vel hominum hæc tissimæ illorum litteræ laudaverunt. Nam in corri- esse vitia, non doctrinæ; vel non imperatorum, sed piendo filio quamlibet aspere, nunquam profecto aliorum sine quibus imperatores agere nihil posamor paternus amittitur. Fit tamen quod nolit et sunt. Ex quo enim tempore pessum ire cæperit Rodoleat, qui etiam invitus videtur dolore sanandus. mana respublica, satis liquet ; litteræ loquuntur Ac per hoc si terrena ista respublica præcepta chris- ipsorum (6): longe antequam Christi nomen elutiana custodiat, et ipsa bella sine benevolentia non xisset in terris, dictum est :0 urbem venalem, el gerentur, ut ad pietatis justitiæque pacatam socie- mature perituram, ei emptorem invenerit! (Sallustatem victis facilius consulatur. Nam cui licentia tius, Bell. Jugurth.) In libro etiam belli Catilinæ, iniquitatis eripitur, utiliter vincitur ; quoniam nihil ante adventum utique Christi, idem nobilissimus est infelicius felicitate peccantium, quæ pænalis historicus eorum uon tacet quando primum iusuenutritur impunitas, et mala voluntas velut hostis verit exercitus populi Romani amare, potare, signa, interior roboratur. Sed perversa et aversa corda tabulas pictas, vasa cælata mirari, ea privatim et mortalium, felices res humanas putant, cum tecto- publicerapere, delubra spoliare, sacra profanaque rum splendor attenditur, et labes non attenditur omnia polluere. Quando ergo nec hominibus, animorum ; cum theatrorum moles exstruuntur, nec ipsis etiam quos Deos putabant, morum coret effodiuntur fundamenta virtutum ; cum glorio- ruptorum, et perditorum avaritia rapacitasque sa esteffusionis insania, et opera misericordiæ de- parcebat, tunc coepit perire laudabile illud decus ridentur; cum ex his quæ divitibus abundant, luxu- salusque reipublicæ. Quos deinde vitia pessima sucriantur histriones, et necessaria vix habent paupe- cessus habuerint, et quanto humanarum rerum malo res ; cum Deus, qui doctrinæ suæ publicis vocibus illa iniquitas prosperata sit, nunc longum est dicere.

! Am. Bad. Er. et Ms. a., sacerdotum, incidenter eos 1 Edd., vel deprimi debuerunt. Mss. quatuor, perimi. admonere.

Alii undecim, premi. Lov., jam destructum esse. At alii, destruendum.

(a) De civit. Dei, 1. 4, c. 2. 3 Edd., et adversa corda. Ms. sb., aversa. Prætulimus. (6) Id. I. 2, c. 18.

« PredošláPokračovať »