Audiant Satyricum suum,garriendo vera dicentem: legam felicitatem, quæ ista deorum probra confinServabat castas bumilis fortuna latinas

xit, quæ non solum in fabulis audienda posuit, Quondam, nec vitiis contingi parva sinebat

verum etiam in theatris spectanda proposuit ; ubi Tecta labor, somoique breves, et vellere Thusco Vesalæ duræque manus, ac proximus Urbi

crimina plura essent quam numina, quæ ipsi dii Annibal, et stantes Collina in turre mariti. Nunc patimur longæ pacis mala : sævior armis

sibi exhiberi habebant libenter, qui in suos cultoLuxuria incubait, victumque ulciscitur orbem.

res vindicare debuerunt, quod ea saltem viderent Nullum crimen abest, facinusque libidinis, ex quo patienter. Sed non ipsi, inquiunt, sunt, qui talium Paupertas Romana perit.

(Juvenalis, Sat. 6.)

fabularum mendacio celebrantur. Qui ergo sunt Quid ergo exspectas ut ego exaggerem, quanta

isti, qui talium turpitudinum celebratione placanmala importaverit successu prospero iniquitas su

tur ? Horum dæmonum perversitatem atque fallablevata ; quandoquidem et ipsi, qui aliquanto pru- ciam, per quos et magicæ artes humanas mentes dentius attenderunt, plus dolendum viderunt pau

decipiunt, quia prodidit christiana doctrina, quia pertatem, quam opulentiam periisse Romanam ? mundo universo patefecit, quia Angelos sanctos ab Inilla enim morum integritas servabatur; per hanc

eorum malignitate distinxit, quia cavendos potius, autem non muros urbis, sed mentes ipsius civi

et quemadmodum caverentur admonuit, reipublitatis dira nequitia omni hoste pejor irrupit.

cæ dicitur inimica ! quasi non si omnino per istos 17. Gratias Domino Deo nostro, qui contra ista

esset temporalis obtinenda felicitas, quælibet potius mala misit nobis adjutorium singulare. Quo enim

fuerat infelicitas eligenda. Sed neque hinc Deus non tolleret, quem non involveret, in quod profun

voluit dubitari, qui primum populum unum verum dum non demergeret fluvius iste horrendæ nequitiæ

Deum colentem, deos autem falsissimos contemgeneris humani, nisi crux Christi in tanta velut

nentem, quamdiu oportuit Vetus Testamentum, ubi mole auctoritatis eminentius firmiusque figeretur ;

velamentum Testamenti Novi est, obumbrari, tanta cajus apprehenso robore, stabiles essemus, ne male rerum terrenarum felicitate honestavit, ut quivis suadentium, vel in mala impellentium, tam vasto

intelligat nec ipsam esse in dæmonum potestate, mundi hujus gurgite abrepti sorberemur ? In ista

sed in illius unius, cui Angeli serviunt, quem enim colluvie morum pessimorum et veteris per

dæmones contremiscunt. ditæ disciplinæ, maxime venire ac subvenire debuit

19. Apuleius enim, ut de illo potissimum loquacælestis auctoritas, quæ voluntariam paupertatem,

mur, qui nobis Afris Afer est notior, non dico ad quæcontinentiam, benevolentiam, justitiam, atque regnum, sed ne ad aliquam quidem judiciariam concordiam, veramque pietatem persuaderet, cæ

reipublicæ potestatem cum omnibus suis magicis terasque vitæ luminosas validasque virtutes ; non

artibus potuit pervenire, honesto patriæ suæ loco tantum propter istam vitam honestissime geren

natus, et liberaliter educatus, magnaque præditus dam, nec tantum propter civitatis terrenæ con

eloquentia. An forte ista, ut philosophus, voluntate cordissimam societatem ; verum etiam propter

contempsit, qui sacerdos provinciæ, pro magno fuit adipiscendam sempiternam salutem, et sempiter

ut munera ederet, venatoresque 1 vestiret, et pro ni cujusdam populi cælestem divinamque rempu

statua sibi apud Coenses : locanda, ex qua civitate blicam, cui nos cives adsciscit fides, spes, charitas :

habebat uxorem, adversus contradictionem quout quamdiu inde peregrinamur, feramus eos si

rumdam civium litigaret? quod posteros ne lateret, corrigere non valemus, qui vitiis impunitis volunt

ejusdam litis orationem scriptam memoriæ comstare rempublicam, quam primi Romani constitue

mendavit. Quod ergo ad istam terrenam pertinet runt auxeruntque virtutibus, etsi non habentes felicitatem, fuit magus ille quod potuit'. Unde appaveram pietatem erga Deum verum, quæ illos etiam

ret eum nihil ainplius fuisse, non quia noluit, sed in æternam civitatem posset salubri religione per

quia non potuit. Quanquam et adversus quosdam, ducere ; custodientes tamen quamdam sui generis

qui ei magicarum artium crimen intenderant, eloprobitatem, quæ posset terrenæ civitati constituen- quentissime se defendit. Unde miror laudatores dæ, augendæ conservandæque sufficere. Deus enim ejus, qui eum nescio quæ fecisse miracula illis arsie ostendit in opulentissimo et præclaro imperio

tibus prædicant, contra ejus defensionem testes esse Romanorum, quantum valerent civiles etiam sine

conari. Sed viderint utrnm verum ipsi perhibeant vera religione virtules, ut intelligeretur hac addita testimonium, et ille falsam defensionem. Illud si fieri homines cives alterius civitatis, cujus rex ve

sapiunt, attendant, qui magicas artes non utique ritas, cujus lex charitas, cujus modus veternitas.

nisi pro felicitate terrena vel damnabili curiositate CAPUT IV.–18. Quis autem vel risu dignum non

conquirunt, vel ab eis innocentes, periculosa tamen putet, quod Apollonium et Apuleium, cæterosque

eas admiratione collaudant, et videant David nosmagicarum artium peritissimos conferre Christo, · Bad. et Er,, veneratoresque vestiret. Sed verius Lov. vel etiam præferre conantur ? Quanquam tolerabi

et Mss., venatoresque ; illos videlicet qui sese in iis exerlius ferendum sit, quando istos ei potius compa

cebant muneribus, quæ Apuleius exhibebat. Munera

quippe dicebantur ludi non modo gladiatorum, sed etiam rant quam deos suos : multo enim melior, quod venatorum, id est in bestias pugnantium.« Venationes n, fatendum est, Apollonius fuit, quam tot stuprorum

inquit Lactantius lib. 6, div. Inst. c. 20, « quæ munera

vocantur, Saturno attributæ sunt. » auctor et perpetrator, quem Jovem nominant. Ista, : Mss. undecim, Ocenses. Alii quinque, Deenses. Duo inquiunt, fabulosa sunt. Adhuc ergo laudent rei

alii, Ceenses.

3'Ita Bad. Er. et Mss. plerique. At Lov. habet, quoad publicæ luxuriosam, licentiosam, planeque sacri- poluil.

libus, nunc martyres honorantur, Imperatorem mihi ea toties iterare necesse sit. Semper in Christo rogatum facile concessisse ne illi qui eos occiderant cor tuum vigeat, domine merito insignis, mulet capti jam tenebantur, pæna simili punirentur. tumque charissime ac desiderantissime fili, Filium

3. Libros de Baptismo parvulorum, cum jam nostrum Ruffinum Cirtensem ' principalem comcodicem ipsum Præstantiæ tuæ misissem, cur abs mendo Eximietati tuæ. te rursus acceperim, oblitus sum ; nisi forte cum

DE SEQUENTE EPISTOLA. inspicerem, mendosos eos reperi, et emendare vo

(LIB. 11 RETRACT., CAP. xxxvi.) lui, quod mirabiliter impeditus, adhuc usque non Eo ipso tempore, quo contra Donatistas vehefeci. Epistolam quoque ad te scribendam et his menter exercebamur, et contra Pelagianos exeradjungendam, quam cum ibi essem jam diclare ceri jam cæperamus (a), amicus quidam mihi misit coperam, paulo addito sic esse imperfectam scias. quinque a Carthagine quæstiones, et rogavit ut eas Si autem rationem omnium dierum et lucubratio- illi scribendo exponerem; quæ sunt : Quid sibi velit num aliis necessitatibus impensarum tibi possem vox illa Domini, « Deus meus, Deus meus, utquid reddere, graviter contristatus mirareris quanta me me dereliquisti » (Matth. xxv, 46)? et quid sit quod distendant, quæ differri omnino non possunt, nec ait Apostolus. « Ut in charitate radicati et fundati, agere illa permittant in quæ me, petendo et admo- prævaleatis comprehendere cum omnibus sanctis nendo, urges volentem, et ineffabiliter (quia non quæ sit latiludo, et longitudo, et altitudo, et propossum) dolentem. Cum enim ab eorum hominum fundum (Eph. in, 17, 18) : » et quæ sint quinque necessitatibus aliquantulum vaco, qui me sic an- virgines stultæ, quæve sapienties (Matth. xxv, 2) : gariant, ut eos nullo modo liceat evitare, nec et quæ sint tenebræ exteriores (Id. XX11, 13): et contemnere oporteat; non desunt quæ dictanda quomodo intelligendum sit, « Verbum caro factum præpono, sic in articulis temporum constituta, ut est » (Joan. 1, 14). Ego autem intuens supradictam dilationem non ferant. Sicut mihi fuit breviatio hæresim, novam inimicam gratiæ Dei, sextam mihi Gestorum collationis nostre satis operosa, cum proposui quæstionem de gratia Testamenti Novi. viderem neminem se velle tanto aggeri litterarum De qua disputans, interposita expositione psalmi legendo committere : sicut mihi fuit etiam epis- vicesimi primi, in cujus capile scriptum est quod tola ad ipsos laicos donatistas, de hac eadem col. Dominus exclamavit in cruce, quod ille amicus in latione nostra, quam modo aliquot lucubrationibus primis mihi proposuit exponendum; omnia illa terminavi : sicut epistolæ quæ non breves ; una quinque dissolvi, non hoc ordine quo erant propoad Dilectionem tuam, altera ad virum illustrem sila, sed sicut mihi disserenti de gratia Novi TesVolusianum, quas vos accepisse jam credo : sicut tamenti, tanquam suis locis congruenter occurrere nunc in manibus habeo librum ad Honoratum nos- potuerunt. Hic liber sic incipit : « Quinque mihi trum de quæstionibus quibusdam quinque, quas proposuisti tractandas : quæstiones. » mihi proposuit, et per litteras intimavit; cui non continuo respondere vides quam minime oporteat.

DE GRATIA NOVI TESTAMENTI LIBER, Charitas enim quæ tanquam nutrix fovet filios

EPISTOLA CXL (6). suos, non ordine amandi, sed ordine subveniendi,

Augustinus Honorato, respondens ad illius quinque infirmiores fortioribus anteponit, quos tales vult

quæstiones : præter quas, sextam sibi ipse esse, quales jam illi sunt, quos non contemnendo, proponit, de gratia Novi Testamenti, adversus sed de his confidendo interim præterit. Tales ergo Pelagianos tractandam; et psalmum vicesimum mihi necessitates dictandi aliquid, quod mne ab

primum ad eam rem lotuin interpretatur. eis dictationibus impediat quibus magis inardesco,

1. Quinque mihi proposuisti pertractandas quæs. deesse non possunt, cum paululum spatii vix

tiones atque solvendas, dilectissime mi frater Hodatur inter acervos occupationum, quibus nos

norate (c), hinc inde raptas, sicut te vel legenalienæ vel cupiditates vel necessitates angariatos

1 Bad. Am. Er. et tres Mss. habent, Circensem. Alii

omnes libri, Cirlensem Principalemi id est civitatis Cirtrahunt : et quid faciam prorsus nescio.

tensis primarium magistratum, uti nobis quidem vide4. Audisti unde mecum Dominum depreceris : tur. sed etiam quod tam instanter et tam crebro me

(a) Adversus Pelagianos exerceri cæperunt Africani

episcopi anno 411, aut 412 ; quo jam tempore Pelagii admones, nolo cesses, non nibil agens. Commendo discipulum Cælestium in Carthaginensi concilio judicaetiam ego Excellentiæ tuæ Ecclesiam in Numidia

tum fuisse produnt Patres synodi alterius Carthagi

nensis anni 416, in epistola quæ hic edita est 175, ubi constitutam, propter cujus necessitates sanctus fra. ad Innocentium scribunt : « Unde factum est, ut recenter et coepiscopus meus Delphinus a fratribus et « sendum

putaremus, quid ante ferme quinquennium

« super Coelestii nomine hic apud Ecclesiam Carthaginencoepiscopis meis, ibi collaborantibus et comperi

a sem fuerit agitatum, » etc. Huic autem priori concilio clitantibus, missus est. Nec de hac re plura scribo, non interfuit Augustinus, ex lib. 2 Retract. c. 33, et ex

lib. de Gestis Pelagii. cum ipsum præsentem sis auditurus. Cætera in Commonitoriis invenies quæ ad presbyterum misi,

· Videtur Augustinus prima epistolæ 140 verba retu

lisse minus fideliter. Nam, licet omnes Edd. in loco sive modo, sive per diaconum Peregrinum, ne

Retractationum hic citato habeant, tractandas, iidem

initio epist. Sequentis ferunt pertractandas. M. nensium. Alii Cdd., Annanensium. Scilicet de SS. mar- ' In hujus castigatione usi sumus bg. bl. bn. cc. ff. tyribus Sisinnio, Martyrio et Alexandro loquitur, qui a 8. m. sb. tribus cb. tribus r. duobus vc. duobus v. et gentilibus rusticis vallis Anaunire non procul a Triden- Am. Bad. Er. Lov. lina civitate necati sunt in fine mensis maii an. 397 ; (6) Alias 120 : quæ autem 140 erat, nunc 260. Scripta sive post obitum sancti Ambrosii, ut scribit Paulinus in statim post superiorem. ejus vita.

(c) Honoratus Baptismo initiatus nondum erat, ut

SEU

tem movere, vel cogitanti tibi in mentem venire et corporali felicitate bene uti, si non se dederit potuerunt, et in conspectum meum fusas quodam creature. Creatore neglecto, sed eam potins felici. modo. Quarum solutionem si velim disserendo tatem fecerit servire Creatori, qui et ipsam suæ ordinare, non ut carptim, sicut propositæ sunt, bonitatis abundantissima largitate donavit. Sicut de singulis disseram, sed uno quodam tenore ser- enim bona sunt omnia quæ creavit Deus, ab ipsa monis eas inter se connectam atque contexam, rationali creatura usque ad infimum corpus : ita difficile opus videtur; et tamen pulo facilius eas bene agit in his anima rationalis, si ordinem servet, solvi, si hoc fecero. Invicem quippe adjuvabunt, et distinguendo, eligendo, pendendo subdat misi altera pendebit ex altera, donec omnes veniant nora majoribus, corporalia spiritualibus, inferiora in seriem disputationis, non singillatim separatis superioribus, temporalia sempiternis ; ne superiolocis, quasi unaquæque in sua privata intentione rum neglectu et appetitu inferiorum (quoniam hinc habitet, sed unum aliquid intuentes, et unum col- fit ipsa deterior) et se et corpus suum mittat 1 ja laborantes sociali ratione, et individua veritate. pejus, sed potius ordinata charitate se et corpus

CAP. PRIMUM. 2. Voluisti ergo et scripto suum convertat in melius. Cum enim sint omnes commonuisti exponi atque aperiri tibi, quid sibi substantiæ naturaliter bonæ, ordo in eis laudatus velit vox illa Domini, Deus meus, Deus meus, ut honoratur, perversitas culpata damnatur. Nec effiquid me dereliquisti ? et quid sit quod Apostolus cit anima perverse utens creaturis, ut ordinatioait, Ut in charitate radicati et fundati, præva• nem effugiat Creatoris; quoniam si illa male utitur leatis comprehendere cum omnibus sanctis quæ bonis, ille bene utitur etiam malis : ac per hoc illa sit latitudo, longitudo, altitudo et profundum perverse bonis utendo fit mala, ille ordinate etiam (Ephes. Ili, 17) : et quæ sint virgines quinque malis utendo permanet bonus. Qui enim injuste se stultæ, quæve sapientes (Matth. xxv, 2) : et quæ ordinat in peccatis, juste ordinatur in penis. sint tenebræ exteriores (Matth. XXII, 13) : et quo- 5. Volens itaque Deus ostendere etiam terrenam modo intelligendum sit, Verbum caro factum est temporalemque felicitatem suum donum esse, nec (Joan. 1, 14). Hæ sunt certe quinque tam bre- aliunde nisi ab ipso sperari oportere, prioribus sæviter a me commemoratæ, quam abs te proposite culi temporibus dispensandum judicavit Testaquestiones. Proinde si placet, addamus et sex- mentum Vetus, quod pertineret ad hominem vetetam, et illud potissimum requiramus, quæ sit gra- rem, a quo ista vita necesse est incipiat. Sed illæ tia Novi Testamenti. Hanc omnes illæ intueantur, felicitates patrum, Dei beneficio concessæ prædiet in hanc, ut opportune quæque potuerit, opus cantur, quamvis ad istam vitam transitoriam persuum conferat nobis; non eo scilicet ordine, quo tinentes. Illa quippe terrena munera in manifesto eas ut tu proposuisti, et ego recolui, sed una- promittebantur et tribuebantur; in occulto autem quæque cum fuerit necessaria, velut vocata res. illis omnibus rebus Novum Testamentum figurate pondeat, et officium sui operis impleat. Ergo ita prænuntiabatur, et capiebatur intelligentia paunascatur exordium.

corum, quos eadem gralia prophetico munere diCAPUT II. – 3. Est quædam vita hominis car- gnos fecerat. Dispensabant ergo illi sancti pro nalibus sensibus implicata, gaudiis carnalibus de- congruentia temporis Testamentum Vetus, pertidita, carnalem fugitans offensionem, voluptatem- nebant vero ad Testamentum Novum. Nam et que consectans. Hujus vitæ felicitas temporalis est : quando temporalem felicitatem agebant, æternam ab hac vita incipere necessitatis est, in ea persis- veram et præferendam intelligebant; et istam mitere voluntatis. In hac quippe ex utero matris in. nistrabant in mysterio, ut illam consequerentur in fans funditur, hujus oftensiones quantum potest præmio. Et si quando patiebantur adversa, ad hoc refugit, hujus appetit voluptates; nihil amplius patiebantur, ut evidentissimo divino adjutorio livalet. Sed posteaquam venerit in ætatem qua in berati, glorificarent Deum, omnium bonorum lareo rationis usus evigilet, poterit adjuta divinitus gitorem, non solum sempiternorum quæ pie spevoluntate eligere alteram vitam, cujus in mente rabant, verum etiam temporalium quæ prophetice gaudium est, cujus interna atque æterna felicitas. gubernabant. Inest quippe homini anima rationalis, sed in- CAPUT III. – 6. Cum autem venit plenitudo temterest ejusdem rationis usu 1 quonam potius volun- poris, ut gratia quæ occultabatur in Veteri Testatatem convertat; utrum ad bona exterioris et in- mento, jam revelaretur in Novo, misit Deus Fi. ferioris, an ad bona interioris superiorisque na- lium suum, factum ex muliere (Gal. iv, 4); quo noturæ; id est, utrum ut fruatur corpore et tempore, mine, proprietate hebraicæ lingua, omnis femina an ut fruatur divinitate atque æternitate. In quadam nuncupatur, sive viro intacta, sive jam inixla. quippe medietate posita est, infra se habens cor- Quem autem Filium miserit, fierique ex muliere poralem creaturam, supra se autem sui et cor- voluerit, quantus ille Deus sit qui hanc humilitatem poris Creatorem.

pro salute fidelium suscipere dignatus fuerit, ut 4. Potest igitur anima rationalis etiam temporali agnoscas, nunc attende Evangelium : In principio liquet ex libri hujus c. 19, n. 48. Postea vero ad pres

erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus byterii munus evectus est : nisi forte fallitur Cassio- erat Verbum : hoc erat in principio apud Deum. dorus, qui in lib. de Div. Lect., c. 16, ait opus istud scriptum fuisse ad Honoratum presbyterum.

Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum 1 Mss. plerique : Ejusdem rationis usum quonam potius voluntate convertat,

Unus e Vatic. Mss., mutet in pejus.

nes

est nihil. Quod factum est in ipso vita erat et vita Non mundus, qui per eum factus est, eum non erat lux hominum, et lux in tenebris lucet, et tene- cognovit: neque enim habet vim cognoscendi eum, bræ eam non comprehenderunt (Joan. 1, 1-5). Hic nisi rationalis creatura ; quamvis etiam mundus ergo Deus, Verbum Dei per quod facta sunt om- iste visibilis per eum factus sit, hoc est coelum et nia, Filius Dei est, incommutabiliter manens, ubi. terra : sed mundum non cognoscentem increpando, que præsens, nullo clausus loco, nec partiliter per significavit infideles constitutos in mundo. cuncta diffusus, tanquam minorem partem habeat 9. Deinde adjungit, In sua propria venit, et sui in minori loco, et in majori majorem, sed ubique eum non receperunt : sive quia et ipsi infideles, in tolus, atque ita non absens etiam mentibus impio- quantum homines sunt, ejus sunt per quem creati rum, quamvis eum non videant, sicut nec ista lux sunt: sive suos proprie Judæos intelligi voluit, ex videtur oculis præsentata cæcorum. Lucet ergo et quibus naturam carnis assumpsit; nec tamen omin tenebris talibus, quales Apostolus significat ubi eum non receperunt. Sequitur enim et dicit, dicit, Fuistis aliquando tenebræ, nunc autem lux Quotquot autem receperunt eum, dedit eis potesin Domino(Eph. V, 8): sed eam tales tenebræ non tatem filios Dei fieri, credenlibus in nomine ejus, comprehenderunt.

qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, 7. Suscepit itaque hominem quem videre homines neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt poterant, ut sanati per fidem, postea viderent quod (Joan. 1, 9-13). Hæc est gratia Novi Testamenti, quod tunc videre non poterant. Sed ne homo Christus eo in Vetere latuit, nec tamen figuris obumbrantibus ipso quo visibiliter apperebat, non crederetur et prophetari pronuntiarique cessavit, ut intelligat Deus, tantumque illi tribueretur quantum homini anima Deum suum, et gratia ejus renascatur illi. excellentissimæ gratiæ atque sapientiæ, ideo fuit Hæc quippe nativitas spiritualis est, ideo non ex homo missus a Deo, cui nomen erat Joannes. Hic sanguinibus, non ex voluntate viri, neque ex volunvenit in testimonium, ut testimonium perhiberet de tate carnis, sed ex Deo. lumine, ut omnes crederent per illum. Non erat CAPUT IV. 10. Hæc etiam adoptio vocatur. ille lumen, sed ul testimonium perhiberet de lumine Eramus enim aliquid antequam essemus filii Dei, (Joan. 1, 6-8). Tantus enim homo debuit perhibere et accepimus beneficium, ut fieremus quod non testimonium de illo qui non tantum homo, verum eramus; sicut qui adoptatur, antequam adoptaetiam Deus erat, ut de illo diceretur quod in natis retur nondum erat filius ejus a quo adoptatur, jam mulierum nemo exsurgeret major Joanne Baptista tamen erat qui adoptaretur. Et ab hac generatione (Matth. XI, 11): sic enim ille cui majori · Joannes gratiæ discernitur ille Filius, qui cum esset Filius testimonium perhibebat, intelligeretur hoc esse ma- Dei, venit ut fieret filius hominis, donaretque nobis jor, quo non tantum homo, sed etiam Deus erat. qui eramus filii hominum, filios Dei fieri. Factus Lumen ergo et Joannes, sed tale lumen quali testi- est quippe ille quod non erat, sed tamen aliquid monium perhibet ipse Dominus, dicens, Ille erat aliud erat; et hoc ipsum aliquid Verbum Dei erat, lucerna ardens et lucens (Joan. v, 33); quod et per quod facta sunt omnia, et lumen verum quod discipulis suis dixit, Vos estis lumen mundi : atque illuminat omnem hominem venienten in hunc ut ostenderet quale lumen, secutus adjunxit, Nemo mundum, et Deus apud Deum. Nos quoque per accendit lucernam, et ponit eam sub modio, sed ejus gratiam facti sumus quod non eramus, id est super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo filii Dei : sed tamen aliquid eramus, et hoc ipsum sunt : sic luceat lumen vestrum coram hominibus aliquid multo inferius, hoc est filii hominum. Des(Matth. v, 14-16). Iste similitudines datæ sunt, cendit ergo ille ut nos ascenderemus, et manens ut quantum possumus intelligamus, vel si hoc in natura sua factus est particeps naturæ nostræ, mondum possumus, sine ulla dubitatione creda- ut nos manentes in natura nostra efficeremur parmus animam rationalem non esse naturam Dei; ticipes naturæ ipsius. Non tamen sic : nam illum illa quippe incommutabilis est : sed tamen eam naturæ nostre participatio non fecit deteriorem ; posse participando illuminari; lucernæ quippe

nos autem facit naturæ illius participatio meliores. accendi indigent, et exstingui possunt. Ideo quod 11. Misit itaque Deus Filium suum factum ex dicitur de Joanne, Non erat ille lumen, ad illud muliere, factum sub Lege (Gal. iv, 4). Nam Legis respicit lumen quod non participando illuminatur, sacramenta percepit, ut eos qui sub lege erant, resed ejus participatione illuminantur quæ ab illo dimeret, id est quos Lex reos tenebat occidente litilluminantur.

tera, dum præceptum non impleretur, antequam 8. Denique sequitur, Erat lumen verum (Joan. 1, vivificaret spiritus ; quia charitas Dei quæ præcep9) : et tanquam quæreremus quomodo discerneretur tum implet, diffunditur in cordibus nostris per lumen verum a lumine illumi id est Christus

Spiritum sanctum qui datus est nobis (Rom. v, 5). a Joanne, Erat, inquit, lumen verum, quod illumi- Proinde cum dixisset, Ut eos qui sub Lege erant nat omnem hominem venientem in hunc mundum. redimeret, continuo subjunxit, Ut adoptionen filioSi omnem hominem, ergo et Joannem. Atque ut rum reciperemus (Ibid. 5); ut videlicet hujus gramagis ostendat hujus divinitatem longe præstantiore tiam beneficii discerneret ab illa Filii natura, qui distantia, In hoc mundo, inquit, eral, et mundus missus est Filius, non per adoptionem factus, sed per eum factus est, et mundus cum non cognovit. semper genitus Filius, ut participata natura filio1 Sic Mss. At Edd. omittunt, majori.

rum hominum, ad participandam etiam suam na