Obrázky na stránke
PDF
ePub

Blei, auf Fels sie eingehauen werden. 25. Ich weiß, zc." womit er auf den Vorwurf, ihm, dem Verbrecher, gehöre nur ewige Vernichtung, antwortet. Eben so in den Propheten, wo die Auferstehung vorherverkündet 1), auch die Herstellung Israels unter dem Bilde der Auferstehung geschildert wird 2), besonders häufig in den spätern alttestamentlichen Büchern und Zeiten 1). Daß in dem Protoevangelium, wo dem Weibessaamen der Sieg über die Schlange, den Urheber des Todes, verheißen wird, die Hoffnung der Auferstehung enthalten, dieselbe auch im Namen Eva insinuirt liege, wird jeder Denkende ohne Bedenken zugeben.

IV. Den Auferstehungsglauben verkünden die Symbole *), Martyreracten '), Väter und Schriftsteller der Kirche), welche dieselbe als eine Fundamentaldoctrin und Hoffnung '), ihre Läug

1) Dan. XII, 2. Osee VI, 2. (welche Stelle fich zunächst auf die Auferftehung Chrifti bezicht.) Ps. XVI, 8–11. (besonders wiederum auf Christi Auferstehung zu bezichen.) Cf. Ps. XVII, 15. XXII, 27. XXXIV, 21. Auch hat man XLIX, 15. CIV, 29. 30. angeführt. Daß Stellen wie Ps. LXXXVIII, 11. Jes. XXXVIII, 18. nicht gegen die Auferstehung find, be darf keines Beweises.

2) Jes. XXVI, 19. 20. Ez. XXXVII, 1–14.

3) Sir. XLVI, 18. XLVIII, 11. Sap. III. II Macc. VII, 9. 11. 14. 23. 29. 36. XII, 43–45. Cf. IV Es. II, 16. 31. IV, 41. 42. VI, 21, VII, 31. 32. Joan. XI. 24. Luc. XIV. 14.

4) Iren. I, 10. Tert. Praesc. c. XIII. Orig. Princ. praef. Symb. Apost. Nic. Athan. C. Later. IV. c. I.

5) Eccl. Smyrn. Epl. de Martyr. S. Polyc. n. XIV. Pass. S. Pion. n. XXI. Act. S. Fructuos. n. IV.

6) Clem. I Cor. n. XXIV. II Cor. n. IX. Justin. Apol. I. c. XVIII. LII. etc. Die große Menge von Monographien über die Auferftchung von Justin. Athenag. Tert. Clem. Alex. Orig. Method. Eus. Greg. Nyss. Ambros. Ephrem.

7) Justin. Tryph. c. LXXX. Tat. Gr. VI. Orig. Princ. praef. in Lev. Hom. V. n. 10. Matth. T. XVII. n. 20. 30. Tert. Fiducia Christianorum resurrectio mortuorum. Resur, carn. I. Bas. “Nçte hμãç èv úvaotáoel áñoλαβεῖν μηδὲ ὑπόδικον τῷ θανάτῳ, μηδὲ ὑπεύθυνον τῇ ἁμαρτία· ταῦτά ἐστιν ἀδελφοὶ τὰ τῆς ἐκκλησίας μυστήρια, αὐτοὶ τῶν παραδόσεις. Ερί. CCLXI. n. 3. Ephr. de Resurr. mort. Aug. Resurrectionem mortuorum futuram esse in carne oportet, si Christiani esse volumus, ut creda

nung für Teufelslehre erklären 1). Ein Bild dieses Mysteriums2) finden sie in der Erhaltung der Kleider der Israeliten in der Wüste 3), in der Erhaltung der Knaben im Feuerofen *), in dem Aufgrünen des Staabes des Aaron 3), der Conservation des Manna in der Urne des Moses ®), in dem Aufgang des der Erde übergebenen Saamens'), dem Erstehen des Tages"), des Mondes "), des Jahres und der Natur 1o), dem Erwachen vom Schlafe 11), im Phönir 22), und wegen der Unbegreiflichkeit verweisen sie auf die Geburt des Menschen 13), die Schöpfung aus Nichts +), auf die

mus. Civ. dei XX, 20. De fide et Symbol. c. XX. Cyr. 'Eneion de ὅλως ἡμῶν τῆς ἐλπίδος ὁ λόγος, καὶ ἡ τῆς ἀνεγκλήτου πίστεως δύναμις μετὰ τὴν ὁμολογίαν τῆς ἁγίας καὶ ὁμοουσίου τριάδος εἰς τὸ περὶ τῆς σαρκὸς μυ στήριον τέτραπταί τε καὶ βλέπει κ. τ. λ. In Joan. ΧΧ, 24. 25.

1) Theod. in Ez. XXXIX, 29. Polyc. ad Phil. c. VII.

2) Orig. Cels. VII, 32. Greg. Nyss. An. et Resurr. Cyr. in Joan. XX. 24. 25. In Jes. XXV, 9. 1. III. T. I. Aug. In nulla re sic contradicitur christianae fidei, quam in resurrectione carnis. In Ps. LXXXVIII. Civ. dei XX, 20.

3) Aug. Epl. CCV. ad Consentium. n. 2.

4) Aug. Epl. CCV. n. 4.

5) Nil. 1. I. Epl. CXIII. ad Aphthon. Samarit. 6) Nil. I. I. Epl. CLXXIII. ad Aphthon. Samarit. 7) Clem. I Cor. n. XXIV. Theoph. Autolyc. I, 13. Tert. Apol. XLVIII. Min. Fel. Oct. XVI. Cyr. Cat. XVIII. n. 6. Greg. Nyss. Res. Chr. Or. II. Epiph. Haer. LXIV. n. 37. 68. Ambr. Res. 1. II. n. 54. 55. Aug. Epl. CCV. n. 6.

8) Theoph. Autol. I, 13. Min. Fel. Oct. n. XXXIV. Tert. Apol. XLVIII. Epiph. Anc. n. LXXXIV. Greg. M. in Joan. I. XIV. n. 70. 9) Theoph. Autol. II, 15. Cyr, Cat. XVIII. n. 10.

10) Theoph. Autol. I, 13. Tert. Res. carn. c. XII. Apol. XLVIII. Min. Fel. Oct. XXXIV. Cyr. Cat. IV. n. 30. XVIII, 6. 7. Greg.

Nyss. Res. Chr. Or. III.

Epiph. Anc. n. LXXXIV. Amb. Res. 1. II.

n. 61. Pet. Chrys. Serm. CXVIII.

11) Tert. Anim. c. XLIII. Epiph. Haer. LXIV. n. 37.

12) Clem. I Cor. n. XXV. Const. Apl. V, 7. Lact. de Phoenice. Cyr. Cat. XVIII. n. VIII.

13) Justin. Apol. I. n. XIX. Tat. Gr. c. VI. Res. carn. XI. Cyr. Cat. IV. n. 30. XVIII. n. 9.

Tert. Apol. XLVIII.

Greg. Nyss. Res.

Bildung des lebendigen Menschen aus dem Staube der Erde 1), die endliche Verklärung des Weltalls 2), zeigen ihre Gewähr in der Allen einwohnenden unvertilglichen Ueberzeugung 3), in dem allen Seelen einwohnenden Verlangen nach ihren Leibern *), in der Wahrhaftigkeit), Macht; Güte") und Gerechtigkeit") Gottes; bemerken, daß der Mensch als solcher einen Zweck hat, somit als solcher, mit Leib und Seele nämlich, denselben zu erreichen hat *), der Mensch als solcher das Gute und Böse gewirkt, mithin als solcher Belohnung und Strafe zu empfangen hat o), wie auch dem Leibe seine Belohnung zustehe 10), ohne ihn die Seele nicht vollkommen glückselig seyn kann 11); erinnern an die Dignität desselben 12),

Chr. Or. III. Amb. Res. 1. II. n. 60. Greg. M. in Ezech. 1. II. Hom. VIII. n. 8.

†) Iren. V, 3. n. 2. Tert. Apol. XLVIII. Const. Apol. V, 7. Cyr. Cat. XVIII. n. 6. Greg. Nyss. or. in: Tunc filius subjicietur. T. II. p. 11. Mor. Epiph. Haer. LXIV. n. 66. 72. Amb. Res. 1. II. n. 64. 1) Nil. I. I. Epl. ad Aphthon. Samarit. CIX. CXI.

2) Ambros. de Resurr. 1. II. n. 87.

3) Cyr. Εἰ γὰρ ἀπόλωλε τὸ σῶμα καὶ ἀνέλπιστος ἡ ἀνάστασις, διὰ τί τιμωρίαν ὑπομένει ὁ τυμβωρύχος; βλέπεις, ὅτι καν ἀρνῇ τοῖς χείλεσι, μέσ νει παρά σοι τῆς ἀναστάσεως ἡ συνείδησις ἀῤῥαγής. Cat. XVIII. n. 5. 4) Bernard. in Fest. omnium SS. Serm. III. n. 2.

5) Greg. Nyss. Homin. opif. c. XXV.

6) Iren. V, 4. n. 1. Tert. Res. carn. XI. Hil. in Ps. LI. n. 18. Cyr. Cat. XVIII. n. 3. Joan. Dam. Orth. fid. IV, 28.

7) Cyr. Cat. XVIII. n. 4. Eus. de Resurr. 1. I. (Gall. IV. p. 480.) 8) Athen. de Resurr. mort. n. XV.

9) Athen. Resurr. n. XVIII. XX sq. Tert. Res. carn. XIV. Apol. c. XLVIII. test. Anim. c. IV. Cyr. Cat. XVIII. n. 19. Greg. Nyss. Resurr. Christ. Or. III. Epiph. Haer. LXIV. n. 72. Ancor. n. XC. Amb. Res. 1. II. n. 52.

10) Iren. II, 29. n. 1. 2. V, 32. n. 1. Tert. Res. XV. XVI. Greg. Naz. Or. V. Dion. Hier. Eccl. c. VII. n. III. §. 9.

11) Aug. Gen. lit. XII, 38. n. 68.

12) Tert. Absit, ut deus manuum suarum operam, ingenii sui curam, adflatus sui vaginam, molitudinis suae reginam, liberalitatis suae haeredem, religionis suae sacerdotem, testimonii sui militem, Christi sui sororem in aeternum destituat interitum . . . Diligit carnem tot modis sibi

welchen auch der Logos angenommen '), welchen der h. Geist als seinen Tempel bewohnt 2), der Gottes Gebilde ist), erinnern an die Taufe als Umgeburt zum ewigen Leben *), an den Empfang des Geistes in der Firmung ), den Genuß des Leibes Christi ®) verweisen auf die Einheit des Leibes mit dem Geiste und dessen Einheit mit Gott), auf die Totalität der Erlösung des Menschen ®), wie das

proximam, et si infirmam, sed virtus in infirmitate perficitur, et si imbecillam, sed medicum non desiderant, nisi male habentia etc. Res. c. IX. Deus vero animae suae umbram, spiritus sui auram, oris sui operam vilissimo alicui commiserit capulo. . . Hoc quoque ad gloriam carnis exuberat, quod proximam deo et continet et ipsius dominationis compotem praestat. c. VII.

1) Iren. adv. Haer. V, 6. n. 1.

2) Iren. V, 6. n. 1. 2. 8. n. 1. 2. 3) Iren. in l. IV. praef. n. 4.

4) Iren. Corpora enim nostra per lavacrum illam, quae est ad incorruptionem, unitatem acceperunt, animae autem per spiritum. III, 17. n. 2. Clem. Paed. I, 6. Isid. (Pelus.) Banтilóμεda oйv úпÈρ τãy vexpāv τῇ φύσει σώματων, εἰς ἀφθαρσίαν αὐτὰ μετασκευασθῆναι πιστεύοντες. 1. Ι. Epl. CCXXI. Aug. Faust. XII, 19.

5) Dionys. Διὸ καὶ τῶν ἱερέων ἡ θεία θεσμοθεσία τὰς θεαρχικὰς κοι νωνίας ἀμφοῖν δωρεῖται τῇ ψυχῇ μὲν ἐν καθαρά θεωρίᾳ καὶ ἐν ἐπιστήμῃ τῶν τελουμένων τῷ σώματι δὲ κατὰ τὸ θειότατον ὡς ἐν εἰκόνι μῦρον καὶ τὰ τῆς θεαρχικῆς κοινωνίας ἱερώτατα σύμβολα τὸν ὅλον ἄνθρωπον ἁγιάζουσα καὶ τὴν ὑλικὴν αὐτοῦ σωτηρίαν ἱερουγοῦσα, καὶ τελειοτάτην αὐτοῦ ἀνάστασιν ἔσεσθαι διαγγέλλουσα ταῖς καθολικαῖς ἁγιστείαις. Hier. Eccl. c. VII. n. III. §. 9.

6) Ignat. Φαρμακὸν ἀθανασίας ἀντίδικον τοῦ μὴ ἀποθανεῖσθαι. Eph. n. XX. Iren. IV, 18. n. 5. Tert. Caro abluitur, ut anima emaculetur, caro ungitur, ut anima consecretur. Caro signatur, ut et anima muniatur. Caro manus impositione adumbratur, ut et anima spiritu illuminetur. Caro corpore et sanguine Christi vescitur, ut et anima de deo saginetur. Non possunt ergo separari in mercede, quas opera conjungit. Res. carn. VIII. Greg. Nyss. Or. Cat. XXXVIII. Hil. Trin. VIII, 16. Cyr. Glaphyr. in Exod. 1. II, T. I. p. 270. Aub. In Joan. 1. IV. c. XIV. XV. 1. X. c. XIII.

7) Greg. M. Dial. IV, 3.

8) Iren. V. 6. n. 1. Ambr. Nam quae potest esse gratia, ubi non totus evasi? quae vita, si in me opus dei excidat? Res. II. n. 128.

[ocr errors]

Gesez des Todes von Gott über den Menschen verhängt wurde, so will Gott nun, daß er wieder hergestellt werde 1). Dann wiederum auf die verschiedenen Wunderheilungen 2), Todtenerweckungen 3), die Auferstehung mehrer Heiligen unmittelbar nach dem Tode Christi *), endlich Christi Auferstehung selbst3), erinnern, wie nichts zerstreut und verloren, sondern in Gottes Schuß *), in seiner Hand) bewahrt ist. Die Auferstehungslehre pflegte in den Katechesen genau entwickelt, gegen alle Einwendungen der Heiden geschüßt "), der Glaube daran in dem Taufbekenntnisse

Hilar. Cum omnis caro in Christo redempta sit, ut resurgat. In Ps. LV. n. 7.

1) Hilar. Neque mors, quae non nisi per legem decernentis invaluit, potest per se in id invalescere, ne per decernentem renovandae vitae legem demutabilis sit, cum decernentis potestas constitutam ab exordio in Adam sub conditione decreti vitae legem demutavit lege moriendi. In Ps. LI. n. 18.

2) Iren. V, 12. n. 6. Greg. Nyss. Or. III. de Res. Christ. T. III. p. 423. Mor.

3) Iren. V, 13. n. 1. Tert. Res. c. XVII. Const. Apl. V, 7. Greg. Nyss. An. et Resurr.

4) Chrys. in Matth. Hom. LXXXIX. n. 2. Greg. M. in Job. I. XIV. n. 68.

5) Ignat. Smyrn. n. 1. Trall. n. 9. Iren. V, 7. n. 1. Justin. Tryph. LXIX. Cyp. Epl. LXXIII. p. 280. Novat. Trin. c. X. Const. Apl. V, 7.

Greg. Nyss. An. et Res. Theod. in Phil. III, 21. Epiph. Haer. LXIV. n. 67. Aug. in Ps. XXVI. En. n. 4. Isid. (Pel.) 1. I. Epl. CXXIII. Cyr. Πάντες μὲν γὰρ ἐκ τῶν νεκρῶν ἀναστήσονται διὰ τὸ πάσῃ δίδοσθαι τῇ φύσ σει διὰ τὴν τῆς ἀναστάσεως χάριν καὶ ἐν ἑνὶ τῷ Χριστῷ. In Joan. Χ, 10. 6) Tat. c. Graec. VI. Minuc. Fel. Oct. c. XVI.

7) Cyr. Cat. XVIII. n. 3. Greg. Nyss. Opif. Hom. c. XXVI. Hier. Epl. XXXVIII. ad Pammach. adv. Error. Joan. Hieros. T. IV. P. II. p. 319. Mart.

8) Aug. Cat. Rudd. c. VII. n. 11. Vgl. Cyr. Cat. XVIII. Wie nothwendig solche ftrenge Katechese war, erhellt auch aus Eus. Forte autem et qui in ecclesia conveniunt, multi dubitant de resurrectione; quae enim necdum oculis videntur, a plurimis non creduntur. Nam et ii, qui suscipiunt resurrectionem, constitui utpote in ecclesia, multa habent dubia in mente de ipsa resurrectione. Ajunt enim, quomodo resurgemus? in

« PredošláPokračovať »